Jeśli obowiązek wypłaty nagrody jubileuszowej nie wynika z pragmatyk służbowych, pracodawca sam decyduje, czy przyznać pracownikom prawo do takiej nagrody. Jeśli zdecyduje się na wypłatę, ma całkowitą swobodę w ustalaniu jej wysokości czy warunków nabycia do niej prawa.

Gratyfikacja jubileuszowa jest fakultatywnym, dodatkowym składnikiem wynagrodzenia za pracę, należnym z tytułu wieloletniej, najczęściej nieprzerwanej i nienagannej pracy w jednej branży. Celem nagrody jubileuszowej, jak sama nazwa wskazuje, jest więc nagradzanie pracowników za ich wieloletnią pracę. Fakultatywny charakter tego świadczenia oznacza natomiast, że pracownikowi nie należy się ono, jeżeli akty zakładowe lub przepisy szczególne uprawnienia takiego nie przewidują.

Kiedy stosuje się zarządzenie

W zasadzie nie ma regulacji, które w sposób powszechny normowałyby problematykę gratyfikacji jubileuszowej. Wprawdzie zarządzenie z 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania w wielu przypadkach zachowało moc obowiązującą, to jednak wydane ono zostało na podstawie uchylonego już art. 79 kodeksu pracy. Zasady wynagradzania za pracę oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, wydane na podstawie tego przepisu, zachowały moc do czasu objęcia pracowników, których te przepisy dotyczą i w zakresie w nich unormowanym postanowieniami układu zbiorowego pracy lub innymi przepisami prawa pracy. Zatem do tej grupy pracowników przepisy zarządzenia mogą być nadal stosowane, a utrata jego mocy obowiązującej wymaga objęcia ich postanowieniami układu zbiorowego pracy. Inaczej jest w odniesieniu do pracowników, do których przepisy przytoczonego zarządzenia nie miały wcześniej zastosowania. W takim przypadku akt ten nie obowiązuje, a nagrody jubileuszowe mogą być wprowadzone w drodze zakładowych przepisów płacowych. Prawo do nich może wynikać zarówno z regulaminów wynagradzania, jak i postanowień indywidualnych umów o pracę. Nie każdy pracodawca musi wypłacać nagrody jubileuszowe. Premiowanie pracowników z tytułu wieloletniej pracy nie jest więc obowiązkiem pracodawcy z mocy prawa, lecz staje się jego powinnością, dopiero wówczas, gdy stosowne przepisy przewidują takie świadczenie.

W przepisach zakładowych

Przypomnijmy, że regulacja wynagradzania pracowników, w tym także określanie różnych świadczeń związanych ze stosunkiem pracy oraz zasad nabywania do nich prawa, należy do materii układowej, regulaminowej oraz umownej. W regulacjach tego rodzaju mogą też znaleźć się zapisy o nagrodzie jubileuszowej.

PRZYKŁAD: NABYCIE PRAWA W TRAKCIE ZATRUDNIENIA Pracodawca wypowiedział umowę o pracę dwóm pracownikom z powodu likwidacji stanowisk pracy. Jeden z nich w okresie wypowiedzenia nabędzie prawo do nagrody jubileuszowej za 20 lat, drugiemu natomiast brakuje sześć miesięcy do uzyskania nagrody za 25 lat. Regulamin wynagradzania nie przewiduje przedterminowej wypłaty nagrody jubileuszowej, a jedynie z momentem uzyskania odpowiedniego stażu zakładowego. Pracodawca ma obowiązek wypłacić nagrodę pracownikowi pozostającemu w okresie wypowiedzenia, jeżeli spełnił on przesłanki określone w regulaminie wynagradzania. Pracownik nabywa bowiem prawo do nagrody jubileuszowej w okresie zatrudnienia, a fakt, że dzień nabycia prawa do niej przypada w okresie wypowiedzenia, nie ma tu znaczenia. Wypowiedzenie nie powoduje bowiem zawieszenia wzajemnych praw i obowiązków stron stosunku pracy i w tym zakresie pozostaje normalnym okresem zatrudnienia. Prawa do nagrody nie uzyska natomiast drugi pracownik. Możliwość wcześniejszej wypłaty nagrody w związku z rozwiązaniem umowy z przyczyn go niedotyczących musiałaby bowiem wynikać z regulaminu wynagradzania. Skoro jednak akt ten nie przewiduje przedterminowej wypłaty tego świadczenia, to pracownik ten nie będzie do niej uprawniony.

Prawo do tego świadczenia może także wynikać z przepisów szczególnych. Dla licznych grup zawodowych nagroda jubileuszowa unormowana jest bowiem w pragmatykach służbowych. Chodzi tu np. o funkcjonariuszy celnych i straży więziennej, żołnierzy zawodowych, pracowników sądów i prokuratury, nauczycieli, sędziów, urzędników służby cywilnej czy pracowników samorządowych.

Swoboda pracodawcy

Problematyka nagród jubileuszowych może znaleźć odzwierciedlenie w układowych lub regulaminowych przepisach wynagradzania pracowników, względnie w postanowieniach indywidualnych umów o pracę zawieranych z pracownikami. Na gruncie tych przepisów prawo do gratyfikacji jubileuszowej może zostać ukształtowane bardzo różnie. Często przepisy zakładowe odwołują się do cytowanego zarządzenia. Nie ma bowiem przeszkód, aby pracodawca posiłkował się tym aktem w zakresie konkretnych regulacji. Pracodawca nie musi jednak wzorować się na przepisach omawianego zarządzenia. Ma prawo odmiennie ustalać zasady nabywania praw do nagrody jubileuszowej. Co istotne, odmienność ta niekoniecznie musi oznaczać, że warunki przewidziane w zakładowych przepisach płacowych będą korzystniejsze dla pracowników niż zasady ustalone w przepisach przytoczonego zarządzenia. Niezależnie jednak od tego będą miały one pierwszeństwo przed przepisami zarządzenia, które nie mają zastosowania w zakresie, w jakim zakładowe przepisy regulują kwestie nagród odmiennie.

PRZYKŁAD: PRACOWNIK ODCHODZI NA EMERYTURĘ Pracownik przepracował w firmie 34 lata i dwa miesiące. Z dniem 31 marca umowa zostanie z nim rozwiązana w związku z nabyciem uprawnień emerytalnych. Regulamin wynagradzania samodzielnie normuje zasady nabywania prawa do nagrody jubileuszowej i nie odwołuje się do przepisów zarządzenia. W firmie tej nagroda jubileuszowa przysługuje za 20 lat pracy, a następnie po przepracowaniu kolejnych pięciu lat. Przedterminowa wypłata nagrody możliwa jest tylko w związku z przejściem pracownika na emeryturę, jeżeli brakuje mu mniej niż sześć miesięcy do dnia nabycia nagrody. W przytoczonej sytuacji nie mogą być brane pod uwagę przepisy zarządzenia, a konkretnie ten, który uprawnia pracownika do wcześniejszej wypłaty nagrody jubileuszowej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę (po spełnieniu dodatkowych warunków), jeżeli brakuje mu mniej niż 12 miesięcy do dnia nabycia nagrody. Wiążące są tu bowiem postanowienia regulaminu wynagradzania, który nie odwołują się w tym zakresie do rozwiązań zarządzenia, lecz samodzielnie kształtują prawo do przedterminowej wypłaty nagrody jubileuszowej. W tym przypadku mają one pierwszeństwo, mimo że kwestię tę normują mniej korzystnie dla pracownika. To z kolei oznacza, że pracownik przed rozwiązaniem umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę nie nabędzie prawa do kolejnej nagrody (za 35 lat).

Ustalanie stażu pracy

Uznaniowy charakter tego świadczenia nabiera jeszcze większego znaczenia na gruncie regulacji regulaminowych, szczególnie wtedy, gdy pracodawca jest uprawniony do samodzielnego działania w tym zakresie. Swoboda pracodawcy jest dość szeroka, ale jeżeli zdecyduje się on już na przyznanie prawa do takiej nagrody, przestrzeganie zasad ustalonych w regulaminie lub w umowie o pracę staje się jednym z jego obowiązków wobec pracownika. Dotyczy to zarówno wysokości nagrody jubileuszowej, jak i ustalania okresów uprawniających do tego świadczenia. Ta druga kwestia jest o tyle istotna, że staż pracownika pozostaje w ścisłym związku z prawem do tego świadczenia i na ogół z jego wysokością.

PRZYKŁAD: USTALENIE WYSOKOŚCI NAGRODY Obowiązujący regulamin wynagradzania przewiduje nagrody jubileuszowe, których wysokość stanowi krotność wynagrodzenia pracownika, obliczonego jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Pracodawca zmienił tę zasadę, przyjmując jako podstawę ustalania nagrody wynagrodzenie minimalne. Należy pamiętać, że korzystniejsze postanowienia regulaminu wynagradzania z dniem jego wejścia w życie z mocy prawa zastępują dotychczasowe postanowienia umów o pracę. Regulacje mniej korzystne wprowadza się natomiast w drodze wypowiedzenia zmieniającego. Dlatego też w sytuacji, gdy pracodawca przyznał w regulaminie wynagradzania prawo do nagród jubileuszowych oraz określił w nim zasady jej ustalania, to w przypadku, gdy pogarsza warunki płacowe pracowników, przyjmując np. jako podstawę jej obliczenia wynagrodzenie minimalne zamiast wynagrodzenia obliczonego jak ekwiwalent za urlop, jest on zobowiązany dokonać pracownikom wypowiedzenia zmieniającego warunki umowy.

Wobec braku powszechnego wzorca regulacji dotyczących gratyfikacji jubileuszowej i fakultatywnego charakteru tego świadczenia, przepisy płacowe mogą regulować te kwestie dowolnie. Pracodawca może samodzielnie ustalić, jakie okresy zatrudnienia wlicza się do stażu uprawniającego do nagrody, wyłączając niektóre z nich, a uwzględniając inne. Przepisy układowe lub regulaminowe mogą również zezwalać na zaliczenie do zakładowego stażu pracy okresów zatrudnienia u innych pracodawców, jak również okresów innych niż zatrudnienie. Jednak ustalenie okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej z pominięciem niektórych okresów pozostawania w stosunku pracy lub z uwzględnieniem okresów innego zatrudnienia wymaga wyraźnego zapisu w aktach zakładowych.

PRZYKŁAD: PRZEPISY ZARZĄDZENIA A REGULAMIN WYNAGRADZANIA W regulaminie wynagradzania banku zapisano, że pracownicy po przepracowaniu co najmniej 15 lat, w tym dziesięciu lat w bankowości, mają prawo do nagrody jubileuszowej, która jest ustalana procentowo w zależności od stażu pracownika. Regulamin wynagradzania przewiduje tryb wyliczania nagrody oraz zasady jej wypłaty. Do ustalania okresów uprawniających do niej regulamin odwołuje się natomiast do przepisów zarządzenia. W opisanej sytuacji przepisy zakładowe samodzielnie kreują zasady nabywania prawa do nagrody jubileuszowej, jej wyliczania i wypłaty, co oznacza, że w tym zakresie przepisy zarządzenia nie mają zastosowania. Pracodawca jest natomiast zobowiązany przestrzegać reguł dotyczących ustalania okresów uprawniających do tego świadczenia, gdyż w tej materii regulamin odwołuje się wprost do przepisów zarządzenia. Wyliczając staż pracowniczy, pracodawca musi więc uwzględniać wszystkie okresy wymienione w tym akcie. Inaczej byłoby, gdyby przepisy zakładowe samodzielnie normowały te kwestie, wymieniając, jakie okresy zatrudnienia wlicza się do stażu uprawniającego do nagrody, np. ograniczały się jedynie do pracy w danej branży czy w danym zawodzie. Wówczas pracodawca kierowałby się zasadami ustalonymi w przepisach wewnętrznych.

WAŻNE



Pracodawca może samodzielnie ustalić, jakie okresy zatrudnienia wlicza się do stażu uprawniającego do nagrody, wyłączając niektóre z nich, a uwzględniając inne

PRAWO DO NAGRODY JUBILEUSZOWEJ MOŻE WYNIKAĆ Z:

• zarządzenia z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania, • przepisów szczególnych, np. pragmatyk służbowych, • układów zbiorowych pracy lub zakładowych przepisów o wynagradzaniu, • postanowień umów o pracę.