Emeryt, który po otrzymaniu świadczenia podjął działalność zarobkową albo znalazł dokumenty, na podstawie których ZUS mógłby mu podwyższyć wysokość wypłacanego świadczenia, może wystąpić o ponowne przeliczenie emerytury.

Wniosek o ponowne obliczenie podstawy wymiaru emerytury można złożyć w ZUS w każdym czasie. Przeliczenie podstawy wymiaru nie jest uzależnione od ustania ubezpieczenia, czy też daty złożenia poprzedniego wniosku. Z powyższego wynika, że przeliczanie podstawy wymiaru świadczenia odbywa się zawsze na wniosek osoby zainteresowanej. W tym zakresie ZUS jest związany granicami wniosku. Warto jednak wiedzieć, że gdy emeryt nie sprecyzuje dokładnie, z jakiego okresu chce mieć przeliczoną podstawę wymiaru świadczenia, a tylko złoży niezbędne dokumenty, ZUS zobowiązany jest do wybrania wariantu najkorzystniejszego dla wnioskodawcy. Osoba, która chce wystąpić z wnioskiem o przeliczenie emerytury, musi wiedzieć, że od tego, z jakiego okresu wskaże zarobki do ustalenia na nowo podstawy wymiaru emerytury będzie zależała wysokość kwoty bazowej, a ta, obok liczby okresów składkowych i nieskładkowych oraz wysokości zarobków, ma istotny wpływ na wysokość świadczenia.

Kiedy nowa kwota bazowa

Podstawa wymiaru emerytury przeliczana jest według kwoty bazowej z daty złożenia wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru, gdy do jej obliczenia emeryt wskaże zarobki przypadające przynajmniej w części po przyznaniu świadczenia, a wskaźnik podstawy wymiaru jest wyższy od ostatnio obliczonego. Wskaźnik podstawy wymiaru świadczenia liczony jest w następujący sposób. Najpierw trzeba obliczyć oddzielenie dla każdego roku wskazanego do obliczenia podstawy wymiaru sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot niestanowiących podstawy wymiaru składek wliczanych jednak do podstawy. Następnie oblicza się stosunek każdej z tych sum do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu. Potem oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty (wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250 proc.), oraz mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową.

WAŻNE



Wysokość emerytury = 24 proc. kwoty bazowej (tzw. część socjalna świadczenia) + po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych + po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych

Do ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury świadczeniobiorca może wskazać zarobki z: • 10 kolejnych lat kalendarzowych z 20 lat poprzedzających wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru albo • 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o przeliczenie podstawy. Zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku zarobki przynajmniej w części muszą przypadać po przyznaniu świadczenia. Podkreślamy, że warunkiem koniecznym do takiego przeliczenia jest posiadanie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wyższego niż ten, który był ostatnio przyjęty do obliczenia tej podstawy.

PRZYKŁAD: NOWA KWOTA BAZOWA Pan Grzegorz M. ma ustalone prawo do emerytury od października 2003 r. Do obliczenia podstawy jej wymiaru wskazał wynagrodzenie z lat 1992–2001, a więc z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o emeryturę. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 138,71 proc. Po przyznaniu emerytury pan Grzegorz pracował na podstawie umowy o pracę i otrzymywał wysokie wynagrodzenie. W związku z tym w marcu 2007 r. złożył wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru, wskazując do jej obliczenia wynagrodzenie z lat 1997–2006, a więc z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających rok zgłoszenia wniosku o to przeliczenie. Obliczony z tych lat wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 183,17 proc., a więc jest wyższy od wskaźnika ustalonego w decyzji przyznającej emeryturę. Z uwagi na to, że wynagrodzenie uwzględnione w podstawie wymiaru przypada w części po przyznaniu emerytury, do obliczenia podstawy wymiaru, jak też i wysokości świadczenia, zostanie przyjęta kwota bazowa obowiązująca w miesiącu zgłoszenia wniosku, tj. w marcu 2007 r., a więc kwota 2059,92 zł.

Przeliczenie podstawy wymiaru emerytury z nową kwotą bazową może nastąpić również wówczas, gdy ograniczono wskaźnik podstawy wymiaru do 250 proc., a emeryt wskaże zarobki uzyskiwane przynajmniej w części po przyznaniu emerytury.

PRZYKŁAD: OGRANICZENIE WSKAŹNIKA DO 250 PROC. Pani Irena W. ma przyznaną emeryturę od 1 września 2006 r., tj. od ukończenia 55 lat i po udokumentowaniu ponad 30-letniego okresu podlegania ubezpieczeniu pracowniczemu. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z dniem 31 grudnia 2006 r. Pani Irena ma obliczoną podstawę wymiaru emerytury od wskaźnika wysokości podstawy wynoszącego 250 proc., gdyż wskaźnik z 10 kolejnych lat 1995–2004 wyniósł 251,15 proc. Pani Irena otrzymała dokumenty z archiwum i w marcu 2007 r. złożyła w ZUS wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru z 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem roku 2006. Nowo obliczony wskaźnik podstawy wymiaru wyniósł 262,12 proc., jest więc wyższy od ostatnio obliczonego, a zatem jest możliwe przeliczenie podstawy wymiaru emerytury. Należy podkreślić, iż mimo że nowo ustalony wskaźnik podstawy wymiaru zostanie ograniczony do 250 proc., to możliwość obliczenia emerytury od nowej kwoty bazowej spowoduje, że emerytura będzie wyższa.

Przepisy ustawy emerytalnej przewidują wyjątki od zasady, że przeliczenie podstawy wymiaru jest możliwe tylko wówczas, gdy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy niż poprzednio obliczony. Wyjątek dotyczy emeryta, który od dnia ustalenia prawa do świadczenia do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury od przeliczonej podstawy wymiaru nie pobrał świadczenia wskutek zawieszenia prawa do niego. Nie ma przy tym znaczenia, czy zawieszenie emerytury nastąpiło na wniosek świadczeniobiorcy, czy też w związku z osiąganiem przychodu przekraczającego 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia czy też w związku z kontynuowaniem zatrudnienia u tego samego pracodawcy, u którego emeryt był zatrudniony przed dniem przyznania emerytury.

PRZYKŁAD: KORZYSTNE PRZELICZENIE Pan Andrzej S. ma ustalone prawo do emerytury od 19 listopada 2006 r. Do obliczenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, który wynosił 147,59 proc. Pan Andrzej, po przyznaniu emerytury, kontynuuje zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy i osiąga wynagrodzenie w kwocie przekraczającej 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Z uwagi na to, że nie nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy, bez względu na wysokość przychodu emerytura podlega zawieszeniu. A zatem pan Andrzej nie pobrał emerytury od dnia jej przyznania. W marcu 2007 r. Pan Andrzej zgłosił wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków uzyskanych w latach 1997–2006. Nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury wyniósł 143,22 proc., a więc jest niższy od poprzednio ustalonego. Mimo to możliwe jest uwzględnienie tego niższego wskaźnika, ponieważ pan Andrzej, jak wyżej wskazano, nie pobrał emerytury. Należy zauważyć, że przyjęcie nieco niższego wskaźnika, ale wyższej nowej kwoty bazowej, obowiązującej w miesiącu zgłoszenia wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru (tj. kwoty 2059,92 zł), jest dla pana Andrzeja bardziej korzystne.

Drugi wyjątek dotyczy emerytów, którzy do ustalenia podstawy wymiaru emerytury wskażą wynagrodzenie z okresu przypadającego w całości po przyznaniu emerytury. Jednakże w tym przypadku wymaga się, aby wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł co najmniej 130 proc.

Stara kwota bazowa

Ponowne ustalenie wysokości podstawy wymiaru może nastąpić w przypadku, gdy złożone przez emeryta lub rencistę dokumenty były niekompletne. Może się bowiem zdarzyć, że płatnik składek błędnie wypełnił zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp-7) i nowym zaświadczeniem dokonuje korekty poprzedniego albo dodatkowo przekazuje informację o wypłaconej np. nagrodzie, która dotyczyła okresu uwzględnionego już w podstawie wymiaru. W takim przypadku świadczenie zostanie ustalone od tej samej kwoty bazowej, która była przyjęta do obliczenia świadczenia. Podstawa może być obliczona: • z tej samej liczby lat kalendarzowych i z tego samego okresu, jaki emeryt wskazał do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru. • z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury albo o ponowne ustalenie podstawy wymiaru, • z okresu dowolnie wybranych z całego okresu ubezpieczenia 20 lat kalendarzowych przypadających przed zgłoszeniem wniosku o przeliczenie wysokości emerytury. Podstawa wymiaru zostanie ustalona w powyższy sposób pod warunkiem, że nowy wskaźnik jej wysokości jest wyższy od ustalonego poprzednio. Do obliczenia podstawy wymiaru przyjmuje się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia, a następnie podwyższa się ją w ramach wszystkich waloryzacji, jakie miały miejsce do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie tej podstawy.

PRZYKŁAD: NOWA EMERYTURA, STARA KWOTA BAZOWA Pani Barbara Ch. ma prawo do emerytury od 17 maja 2000 r. Obliczony wskaźnik podstawy wymiaru wynosił 187,22 proc. i został ustalony z 10 kolejnych lat kalendarzowych – 1983–1992. Pani Barbara wyższe wynagrodzenie osiągała w latach siedemdziesiątych, ale przy składaniu wniosku o emeryturę nie miała dokumentów poświadczających jego wysokość. Po odnalezieniu legitymacji ubezpieczeniowej, w marcu 2006 r. zgłosiła wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru. Do jej ustalenia wskazała zarobki z 20 lat kalendarzowych, osiągnięte w latach 1970–1989. Nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 235,20 proc., jest więc wyższy od poprzednio ustalonego. W przypadku pani Barbary podstawa wymiaru emerytury oraz wysokość świadczenia zostaną obliczone od kwoty bazowej obowiązującej w dacie ustalania poprzedniej podstawy wymiaru emerytury, a następnie zwaloryzowana od daty przyznania emerytury do miesiąca zgłoszenia wniosku o przeliczenie podstawy wymiaru.