Pracownik otrzyma wynagrodzenie za czas przestoju, tylko wtedy gdy pozostaje on w gotowości do świadczenia pracy i tylko wówczas gdy przerwa w pracy nie nastąpiła z jego winy.

Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy, tylko wtedy gdy stanowią tak przepisy prawa pracy. Takim przepisem jest art. 81 k.p., zgodnie z którym pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas, w którym był wprawdzie gotowy do świadczenia pracy, lecz nie mógł jej wykonywać z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Regulacja ta wynika z założenia, że stroną stosunku pracy, która ponosi ryzyko produkcyjne i gospodarcze, jest pracodawca, a nie pracownik (przykład 1).

Warunki wypłaty

Kodeks pracy uzależnia prawo do otrzymania wynagrodzenia za przestój od łącznego spełnienia trzech przesłanek: • przeszkoda w wykonywaniu pracy musi nastąpić z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, • pracownik powinien być gotowy do wykonywania pracy, • przestój nie jest zawiniony przez pracownika.

Jaka przeszkoda

Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, tylko wtedy gdy przeszkoda w wykonywaniu pracy powstała po stronie pracodawcy. Przeszkodami takimi będą zdarzenia, które zakłócają normalny proces świadczenia pracy. Najczęściej spotykaną przeszkodą jest tzw. przestój, określany w literaturze mianem nieplanowanej, przejściowej przerwy w wykonywaniu pracy, spowodowanej zaburzeniami natury technicznej bądź organizacyjnej (tak B. Wagner w: Kodeks pracy. Komentarz, Gdańsk 2004, s. 332). Przestojem będzie np. brak dostarczenia narzędzi lub materiałów, awaria maszyn, systemu komputerowego, brak dopływu energii (prądu, gazu) itp. Przeszkody te mają nastąpić z przyczyn dotyczących pracodawcy, a nie pracownika, przy czym nie ma żadnego znaczenia, czy pracodawca ponosi winę za ich wystąpienie czy też nie. Oznacza to, że pracodawca nie może zwolnić się z obowiązku wypłaty wynagrodzenia, powołując się na brak winy w wystąpieniu przestoju.

Gotowość do pracy

Warunkiem otrzymania wynagrodzenia za przestój, mimo braku świadczenia pracy jest pozostawanie przez pracownika w gotowości do jej wykonywania. Pracownik jest gotowy do świadczenia pracy wówczas gdy faktycznie pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy bądź innym umówionym miejscu (tak SN w wyroku z 26 czerwca 1998 r., I PKN 195/98, OSNP z 1999 r. nr 14, poz. 453). Stąd faktyczna likwidacja spółki i zaprzestanie jej działalności jako zakładu pracy wyklucza możliwość powołania się przez pracownika na gotowość do pracy (wyrok SN z 24 października 1997 r., I PKN 280/97, OSNP z 1998 r. nr 15, poz. 453).

Brak winy pracownika

Ostatnim z warunków zachowania przez pracownika prawa do wynagrodzenia jest brak zawinienia w wystąpieniu przestoju. Oznacza to, że pracodawca nie ma obowiązku wypłacać pracownikowi wynagrodzenia za przestój, w sytuacji gdy nastąpił on z winy pracownika, np. pracownik świadomie zniszczył urządzenie niezbędne do wykonywania przez niego pracy. W takiej sytuacji pracownik ma wyłącznie prawo do wynagrodzenia za pracę rzeczywiście wykonaną.

Wysokość wynagrodzenia

Za czas przestoju pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia wynikającego z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 proc. wynagrodzenia. Pracodawca musi jednak pamiętać, że wynagrodzenie za czas przestoju w żadnym wypadku nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę – 936 zł od 1 stycznia 2007 r. (przykład 2). Warto podkreślić, że obowiązek wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia za czas przestoju nie zależy od tego, jak długo trwała niemożność wykonywania pracy. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, przysługujące pracownikowi za okres gotowości do jej wykonywania (art. 81 par. 1 k.p.) nie jest zatem ograniczone czasowo (tak SN w wyroku z 17 stycznia 1995 r., I PRN 12/95, OSNP z 1995 r. nr 21, poz. 262).

Płaca za niepogodę

Kodeks pracy jako przestój kwalifikuje również przerwę w pracy spowodowaną warunkami atmosferycznymi. Zgodnie z treścią art. 81 par. 4 k.p. wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego takimi czynnikami przysługuje pracownikowi, tylko wówczas gdy tak stanowią przepisy prawa pracy. Chodzi w tym wypadku o obowiązujące u konkretnego pracodawcy przepisy wewnątrzzakładowe, takie jak układ zbiorowy pracy czy regulamin wynagradzania. Oznacza to, że co do zasady przerwa w pracy spowodowana warunkami atmosferycznymi jest niepłatna, a pracownik otrzyma wynagrodzenie za niepogodę, tylko wtedy gdy będzie to wynikało z konkretnych regulacji wewnątrzzakładowych.

PRZYKŁAD 1 NIEUZASADNIONA ODMOWA WYPŁATY WYNAGRODZENIA Na skutek awarii linii produkcyjnej w zakładzie pracy doszło do tygodniowego przestoju. Mimo gotowości pracowników do wykonywania w tym czasie pracy, pracodawca odmówił wypłaty wynagrodzenia za czas przestoju, powołując się na treść umowy o pracę, w której została zawarta klauzula wyłączająca uprawnienie pracowników do otrzymania wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. W opisanym przypadku pracownikom przysługuje wynagrodzenie za czas przestoju. Postanowienie umowy o pracę wyłączające uprawnienie pracownika do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących zakładu pracy, jest dla pracownika mniej korzystne niż przepisy prawa pracy.

PRZYKŁAD 2 USTALENIE WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ Pracownik otrzymuje wynagrodzenie w stałej wysokości 2,5 tys. zł miesięcznie. W styczniu 2007 r. miał on trzy dni przestoju. Ustalając wynagrodzenie za godzinę przestoju w przypadku pracowników, którzy otrzymują wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania określonego stawką miesięczną, należy podzielić miesięczną stawkę wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Wynagrodzenie za godzinę pracy mnożymy następnie przez liczbę godzin przestoju. W opisanej sytuacji pracownikowi za czas przestoju należy się wynagrodzenie w wysokości 340,80 zł. JAK TO OBLICZYĆ • ustalamy stawkę za godzinę pracy (w styczniu 2007 r. – 2500 zł : 176 godzin (uwzględniając, że liczba godzin do przepracowania wynosiła w styczniu 176 godzin, a pracownik pracował 8 godzin dziennie) = 14,20 zł • ustalamy wynagrodzenie za czas przestoju: 14,20 zł x 24 godziny (3 dni) = 340,80 zł