Informacje o systemach czasu pracy można znaleźć w aktach zakładowych, w obwieszczeniach i umowach o pracę.

Problematyka związana z systemami i rozkładami czasu pracy jest ściśle powiązana z organizacją pracy i dlatego wybór konkretnych rozwiązań w tym zakresie odbywa się na szczeblu zakładu pracy. Kwestie te normują przede wszystkim akty zakładowe, ale informacje o czasie pracy przekazywane są pracownikom także w innych dokumentach, a w konkretnych sytuacjach zapisy dotyczące tej materii muszą znaleźć się w umowach pracy.

W układzie lub regulaminie pracy

Kodeks pracy rezerwuje dla aktów zakładowych informacje o najważniejszym znaczeniu dla organizacji pracy. Dotyczy to systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych. Pracodawca powinien bowiem pamiętać, że wybór konkretnych rozwiązań w tym zakresie musi znaleźć swój formalny wyraz poprzez wskazanie ich w odpowiednich regulacjach zakładowych, zgodnie z trybem określonym w przepisach prawa pracy. O tym, w jakiej formie to uczynić, decyduje okoliczność, czy u pracodawcy obowiązują akty zakładowe. Systemy i rozkłady czasu pracy ustala się bowiem w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, a gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy (zatrudnia mniej niż 20 pracowników) – informacje te przekazuje się w formie obwieszczenia.

Obwieszczenie o czasie pracy

Obwieszczenie o czasie pracy można zdefiniować jako informację przekazaną w formie pisemnej i dostępną ogółowi pracowników. Tak jak regulamin pracy wchodzi ono w życie po upływie dwóch tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Ponadto pracodawca jest obowiązany zapoznać pracownika z treścią obwieszczenia przed rozpoczęciem przez niego pracy i uzyskać na tę okoliczność pisemne potwierdzenie. W obwieszczeniu pracodawca zamieszcza informacje dotyczące systemów i rozkładów czasu pracy obowiązujących w jego zakładzie, jednakże nie na zasadzie całkowitej dowolności. W zakresie formułowania treści tego dokumentu kodeks pracy przewiduje bowiem istotne ograniczenia, np. w zakresie wprowadzania niektórych systemów czasu pracy.

Niektóre systemy w umowie

Kodeks pracy przewiduje także odstępstwa od ustalania systemów czasu pracy w trybie zapisów układowych i regulaminowych albo w obwieszczeniu o czasie pracy. Dotyczy to systemów czasu pracy, które mają charakter indywidualny i mogą być wprowadzane tylko na wniosek pracownika, tj. systemu skróconego tygodnia pracy oraz pracy weekendowej. W tym pierwszym przypadku chodzi o ustalenie czasu pracy w ramach krótszego tygodnia, a więc przez mniej niż pięć dni w ciągu tygodnia. System pracy weekendowej polega natomiast na wykonywaniu pracy wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Oba zaś systemy wprowadzane są z inicjatywy pracownika na podstawie stosownego zapisu w umowie o pracę. Na podstawie umowy o pracę może być stosowany także system przerywanego czasu pracy, ale tylko w przypadku gdy dotyczy to pracodawcy będącego osobą fizyczną, prowadzącą działalność w zakresie rolnictwa i hodowli, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa. W pozostałych przypadkach system ten wprowadza się w układzie zbiorowym pracy.

CO W OBWIESZCZENIU

Formułując treść obwieszczenia o czasie pracy, pracodawca musi pamiętać, że: • nie może w tym trybie wprowadzić przerywanego czasu pracy (może to uczynić tylko w zbiorowym układzie pracy), a jeżeli jest rolnikiem, system przerywanego czasu pracy może być stosowany na podstawie umowy o pracę, • jeżeli nie działa u niego zakładowa organizacja związkowa albo gdy działający u niego związek zawodowy nie wyraża zgody na ustalenie lub zmianę systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy, może on stosować wydłużone okresy rozliczeniowe czasu pracy po uprzednim zawiadomieniu właściwego inspektora pracy, • zastosowanie do pracownika systemów czasu pracy w postaci skróconego tygodnia i pracy weekendowej następuje na podstawie umowy o pracę.

WNIOSEK I UMOWA

System skróconego tygodnia pracy i pracy weekendowej wymaga: • pisemnego wniosku o ustalenie jednego z wymienionych systemów czasu pracy ze strony pracownika, • akceptacji przez pracodawcę zgłoszonego wniosku, • umieszczenia w treści umowy o pracę zapisu dotyczącego wnioskowanego systemu czasu pracy.