Gdy członek zarządu zostaje odwołany z funkcji

Sprawowanie funkcji w zarządzie spółki może być powierzone w oparciu o różne podstawy prawne. Jedną z nich jest stosunek pracy. W sytuacji, w której dochodzi do odwołania z funkcji, nie oznacza to jednoczesnego rozwiązania umowy o pracę.

W praktyce pojawiają się rozwiązania polegające tylko na powierzeniu funkcji w zarządzie spółki na podstawie powołania dokonanego przez uprawnione do tego organy spółek. Funkcjonują również rozwiązania nietypowe, polegające na tym, że oprócz powołania do pełnienia funkcji członka zarządu z daną osobą zawiera się umowę o pracę lub umowy cywilnoprawne, w których powierza się pełnienie funkcji w zarządzie. Bywa również tak, że istnieją wprawdzie dwa stosunki prawne pomiędzy osobą wykonującą funkcję członka zarządu, tj. stosunek wynikający z powołania do pełnienia funkcji oraz umowa o pracę (np. na czas nieokreślony), przy czym na mocy tej umowy obowiązki z niej wynikające nie pokrywają się z obowiązkami członka zarządu.

Odwołanie z funkcji

W związku z tak różnorodnymi możliwościami wykonywania funkcji pojawia się pytanie, czy odwołanie ze stanowiska członka zarządu może stanowić samoistną oraz wystarczającą przyczynę do rozwiązania stosunku pracy osoby zatrudnionej w celu wykonywania innych obowiązków niż te związane z pełnieniem funkcji w zarządzie (np. dyrektora handlowego). W omawianym przypadku mamy do czynienia z sytuacją, gdy jedna osoba skupia w sobie niejako dwie funkcje – członka zarządu i np. dyrektora handlowego i obowiązki te wykonuje równolegle. Może to mieć też odzwierciedlenie w nazewnictwie, tj. członek zarządu – dyrektor handlowy. W takim przypadku uzasadnione wydaje się twierdzenie, że odwołanie z funkcji członka zarządu nie będzie równoznaczne w wypowiedzeniem umowy o pracę. Nie może być to także samoistna przyczyna rozwiązania stosunku pracowniczego. Taka osoba bowiem ma inny zakres obowiązków jako pracownik, a inny jako członek zarządu. Wprawdzie mogą się one w pewnych aspektach pokrywać, ale co do zasady nie można przyjąć, iż w takiej sytuacji, jeśli osoba ta nie sprawdza się na stanowisku członka zarządu, to nie wykonuje również obowiązków pracowniczych (przykład 1). Po odwołaniu pracownika ze stanowiska członka zarządu jego stosunek organizacyjnoprawny ustaje ze skutkiem natychmiastowym (jeżeli nic innego nie wynika z oświadczenia organu odwołującego), pozostaje zaś tylko stosunek pracy, który trwa tak długo, dopóki nie zostanie rozwiązany przez spółkę lub przez pracownika bądź na mocy porozumienia stron. Z chwilą odwołania z zarządu pracownik staje się byłym członkiem zarządu, z którym rozwiązanie umowy o pracę należy już do uprawnień zarządu, a nie zgromadzenia wspólników.

Przyczyny wypowiedzenia

Rozwiązanie obu stosunków łączących członka zarządu ze spółką (pracodawcą) może nastąpić wówczas gdy uchybienia, jakich dopuścił się taki pracownik/członek zarządu, mogą być jednocześnie zakwalifikowane jako przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego mogą to być: • długotrwała usprawiedliwiona nieobecność (tak: SN w wyroku z 3 listopada 1997 r., I PKN 327/97, OSNP z 1998 r. nr 16, poz. 476), • utrata zaufania, jeżeli pracownikowi można postawić zarzut nadużycia zaufania pracodawcy. Musi to jednak wiązać się z takim zachowaniem pracownika, które może być obiektywnie ocenione jako naganne (wyrok z 14 października 2004 r., I PK 697/03, OSNP z 2005 r. nr 11, poz. 159), • brak umiejętności pracy w zespole (SN w wyroku z 15 kwietnia 1999 r., I PKN 14/99, OSNP z 2000 r. nr 12, poz. 469), zwłaszcza pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym, mimo jego wysokich kwalifikacji zawodowych (wyrok z 10 listopada 1999 r., I PKN 355/99, OSNP z 2001 r. nr 6, poz. 202).

Rozwiązanie obydwu umów

Jeśli uchybienia, jakich dopuścił się pracownik/członek zarządu, mogą być zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 par. 1 k.p.), to oczywiście stanowić to może podstawę rozwiązania umowy o pracę, jak również być jednocześnie powodem odwołania ze stanowiska członka zarządu (przykład 2). Istotne też są poglądy Sądu Najwyższego, który wypowiedział się co do kwestii, kiedy odwołanie ze stanowiska członka zarządu stanowi przyczynę rozwiązania stosunku pracy. W wyroku z 26 stycznia 2000 r. (I PKN 479/00, OSNP z 2001 r. nr 11, poz. 377) SN stwierdził, że odwołanie ze stanowiska członka zarządu spółki, które nie zostało skutecznie podważone w trybie przepisów prawa handlowego, z reguły stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (art. 45 par. 1 k.p.) pracownikowi zatrudnionemu w charakterze członka tego zarządu. Z kolei zaś odwołanie pracownika ze stanowiska prezesa zarządu spółki akcyjnej stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie mu umowy o pracę, której zawarcie wiązało się bezpośrednio z powołaniem go na to stanowisko (wyrok SN z 25 listopada 1997 r., I PKN 388/97, OSNP z 1998 r., nr 18, poz. 540). W obu tych rozstrzygnięciach wyraźnie wskazano, iż odwołanie z funkcji w zarządzie spółki stanowi przyczynę rozwiązania umowy o pracę, jeśli umowa ta dotyczyła wykonywania przez daną osobę pracy w charakterze członka zarządu. W sprawach tych osoby powołane do pełnienia funkcji były jednocześnie zatrudnione w celu wykonywania pracy na stanowisku w zarządzie.

KIEDY ODWOŁANIE Z FUNKCJI CZŁONKA ZARZĄDU NIE MA WPŁYWU NA STOSUNEK PRACY Jeżeli obowiązki zatrudnionej osoby, później powołanej do zarządu spółki, wynikające z obu tych stosunków prawnych są odmienne, sam fakt odwołania z funkcji członka zarządu: • nie jest równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę, • nie jest to również samoistna przyczyna rozwiązania umowy o pracę takiego pracownika. W takiej sytuacji muszą zajść okoliczności, które uznać można zgodnie z kodeksem pracy za przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę (umowy zawartej na czas nieokreślony, w przypadku bowiem umowy terminowej nie zachodzi obowiązek uzasadniania dokonanego wypowiedzenia.