Już w środę 21 lutego wchodzi w życie ustawa dająca możliwość powrotu do ZUS osobom, którym przynależność do otwartego funduszu emerytalnego uniemożliwia skorzystanie z wcześniejszej emerytury. Będą one musiały złożyć dwa wnioski do ZUS.
Możliwość wystąpienia niektórych osób urodzonych po 1949 roku z otwartych funduszy emerytalnych została zagwarantowana prawem. Dotyczy to tych ubezpieczonych, którzy dobrowolnie wybrali OFE, a którym przynależność do II filara uniemożliwia obecnie skorzystanie z wcześniejszej emerytury.
Trzy grupy ubezpieczonych
Reforma emerytalna podzieliła ubezpieczonych na trzy grupy. Ci, którzy urodzili się do końca 1948 roku pozostali w starym systemie emerytalnym. Nie wybierali OFE i przechodzą na emeryturę według dotychczasowych zasad. Z drugiej strony, wszystkie osoby urodzone po 1968 roku muszą obowiązkowo zawierać umowy z OFE. Ci spośród nich, którzy pracowali w czasie wprowadzenia reformy, mieli na to czas do końca września 1999 r. Natomiast osoby podejmujące obecnie zatrudnienie lub inną formę aktywności zawodowej skutkującą odprowadzaniem składki emerytalnej (np. działalność gospodarcza) muszą podpisać umowę w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Trzecią grupę stanowią osoby urodzone po 1948 roku, a przed 1969 rokiem. Tym pozostawiono możliwość wyboru – mogli wejść do II filara lub nie podejmować takiej decyzji. Wszyscy (z wyjątkiem osób pobierających emeryturę) mogli przystąpić do wybranego OFE i mieli czas na podjęcie tej decyzji do końca 1999 roku. Osoby te mają też możliwość podpisania umowy z OFE po tej dacie, ale tylko wtedy, gdy nie podlegały obowiązkowi ubezpieczeń społecznych w 1999 roku, przystąpią do funduszu w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania tego obowiązku i dodatkowo nie mają w momencie podpisywania umowy z OFE więcej niż 50 lat. Jeśli osoby z tej grupy wiekowej nie zawarły umowy z OFE, pozostały w starym systemie. Problem związany z przynależnością do OFE dotyczy osób z ostatniej grupy, które zawarły umowę z funduszem i zablokowały sobie tym samym drogę do skorzystania z emerytury na starych zasadach. Decyzja o wyborze OFE przez osoby w średnim wieku jest formalnie ostateczna. Ustawodawca zastrzegł, że jeśli zdecydują się one na przynależność do II filara nie mogą wrócić do starego systemu emerytalnego. Nieco inaczej rzecz wyglądała w praktyce.
Wyjść z OFE z mocy prawa
Klienci funduszy, którzy przystąpili do II filara i którym decyzja ta nie pozwalała na skorzystanie z wcześniejszej emerytury, aby wycofać się z OFE powoływali się na tzw. wady oświadczenia woli. Składali więc indywidualnie do powszechnych towarzystw emerytalnych (zarządzają OFE) wnioski o unieważnienie umowy, argumentując, że osoba, która złożyła oświadczenie o przystąpieniu do OFE pod wpływem błędu, ma prawo uchylić się od jego skutków prawnych. Ten sposób unieważnienia umów często powodował, że członkowie OFE przechodzili długotrwałą procedurę unieważniania umowy (czasem sprawy te kończyły się w sądzie). Dlatego Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych przygotowała jednolitą procedurę unieważniania umów, która jednak przestała obowiązywać od stycznia tego roku. Do tych dwóch elementów przesądzających o tym, że ustawodawca zdecydował się ustawowo rozwiązać sprawę unieważnienia umów z OFE, dołączyło zamieszanie prawne związane ze zmianą przepisów dotyczących możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury. W 2005 roku po protestach związkowców posłowie uchwalili specjalne przywileje emerytalne dla górników oraz przedłużyli do końca 2007 roku możliwość przechodzenia na wcześniejsze emerytury. Do tego czasu osoba urodzona po 1948 roku musi spełnić warunki uprawniające do świadczenia. Jednak posłowie zapomnieli, że prawo do korzystania z nich jest zagwarantowane tylko dla tych, którzy nie są członkami OFE. Problem ten dotyczy głównie górników i nauczycieli oraz kobiet urodzonych w 1952 roku. Nieoczekiwanie osoby takie po decyzji posłów także w tym roku spełnią warunki dające im prawo do emerytury (na przykład kobiety, które ukończą w tym roku 55 lat i mają 30letni okres składkowy i nieskładkowy). Aby z niej skorzystać, nie mogą jednak należeć do OFE.
To właśnie głównie za sprawą tych osób Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy, który 21 lutego stanie się obowiązującym prawem. Osoby te zapisując się do OFE w 1999 roku nie mogły przewidzieć, że ich decyzja zablokuje im możliwość skorzystania z emerytury w 2007 roku, bo od stycznia nie miało już być takich świadczeń. Ustawa obejmie też pozostałe osoby, które podpisały umowy z OFE, a które spełniły warunki do przejścia na wcześniejsze emerytury do końca 2006 roku.
PRZYKŁAD Wystarczą wnioski
Urodzona w 1951 roku kobieta zapisała się w 1999 roku do OFE. W 2001 roku zorientowała się, że w 2006 roku będzie miała 30 lat pracy i w związku z tym będzie mogła w 2006 roku (po ukończeniu 55 lat) przejść na wcześniejsza emeryturę w ZUS. Rozpoczęła więc pod koniec 2005 roku starania o unieważnienie umowy z OFE, ale do tej pory nie uzyskała decyzji funduszu o pozytywnym rozpatrzeniu jej prośby. Po wejściu w życie nowych przepisów nie będzie już musiała indywidualnie ubiegać się o unieważnienie umowy z OFE. Wystarczy, że złoży do ZUS wniosek o przyznanie emerytury i wniosek o przekazanie pieniędzy zgromadzonych na jej rachunku w OFE do budżetu państwa. Jeśli ZUS uzna, że jedyną przeszkodą do skorzystania z emerytury jest przynależność do OFE przyzna emeryturę z datą złożenia wniosku, a umowa z funduszem emerytalnym stanie się nieważna z mocy prawa.
Dla kogo przepisy
Ustawa daje więc możliwość wypisania się z OFE tym osobom, dla których uczestnictwo w funduszu jest jedyną przeszkodą do skorzystania z wcześniejszej emerytury. Istnieją różne formy przywilejów emerytalnych, skorzystanie z których koliduje z przynależnością do OFE. Dotyczą one różnych grup osób urodzonych po 1949 roku. Przede wszystkim jednak dotyczy to osób, które mogą korzystać z wcześniejszych emerytur na tzw. zasadach ogólnych, górników, nauczycieli, kolejarzy i innych osób pracujących w tzw. szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (popularne warunki szkodliwe). Najliczniejszą grupę, która będzie mogła unieważnić umowę z OFE i przejść na wcześniejszą emeryturę, stanowią kobiety urodzone w 1952 roku. Przepisy stanowią, że prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje, jeżeli spełnią łącznie następujące warunki: ■ nie przystąpiły do OFE, ■ osiągną wiek uprawniający do przejścia na emeryturę do końca 2007 roku – 55 lat dla kobiet i 60 lat mężczyzn, ■ osiągną odpowiedni okres składkowy i nieskładkowy do końca 2007 roku – 30 lat dla kobiet albo 20 lat (dla kobiet) lub 25 lat (dla mężczyzn) oraz uznanie za osobę całkowicie niezdolną do pracy, ■ nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy przez pracownika, ■ w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez sześć miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę byli uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Te osoby, jeśli zapisały się do OFE, będą mogły skorzystać z wcześniejszej emerytury. Przepisy dadzą też możliwość wystąpienia z II filara pozostałym grupom ubezpieczonym, którym przynależność do OFE blokuje prawo do skorzystania z wcześniejszej emerytury. Będzie to dotyczyć m.in. górników, którzy na podstawie przepisów, które weszły w życie od 1 stycznia tego roku, mogą przechodzić na emeryturę górniczą przyznawaną po osiągnięciu wieku 55 lat życia lub bez względu na wiek (po spełnieniu wymaganych warunków).
PRZYKŁAD Za krótki staż
Kobieta urodzona w 1952 roku ukończy w tym roku 55 lat. W 1999 roku zapisała się do OFE. Wyliczyła, że na koniec tego roku będzie się legitymować 27 latami składkowymi (okresy pracy) oraz dwoma latami nieskładkowymi (okresy nauki). Oznacza to, że nie będzie miała unieważnionej umowy z OFE na podstawie złożonego do ZUS wniosku, ponieważ do końca tego roku nie spełni wszystkich warunków do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Nie będzie legitymować się 30 latami składkowymi i nieskładkowymi. Dlatego nie ma po co składać do ZUS wniosku o emeryturę i wniosku o przekazanie zgromadzonych na jej rachunku w OFE pieniędzy do budżetu.
Jak wystąpić z OFE
Procedura wypisania się z OFE nie będzie tak uciążliwa jak dotychczas. Osoby te, zarówno takie, które nabędą prawo do świadczenia w przyszłości, jak i te, które nabyły już takie uprawnienia i są w trakcie starań o unieważnienie umowy z OFE, po wejściu w życie ustawy będą składać do ZUS wniosek o przyznanie emerytury. Ponadto oprócz tego wniosku złożą też do zakładu wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE (za pośrednictwem ZUS) do budżetu państwa. Jeśli ZUS uzna, że tylko przez przynależność do II filara nie może przyznać świadczenia, ustali emeryturę na starych zasadach, a OFE wpłaci pieniądze do budżetu. Umowa z OFE straci wtedy ważność z mocy prawa. Takie rozwiązanie oznacza, że klienci OFE nie będą narażeni na długotrwałą procedurę unieważnienia umowy z OFE. Składając jednak wniosek o emeryturę do ZUS, będą musieli legitymować się wszystkimi warunkami koniecznymi do uzyskania wcześniejszej emerytury z wyjątkiem faktu przynależności do OFE. 6 KROKÓWwystępowania z OFE1 Sprawdzenie, czy spełnione są warunki (głównie okresy zatrudnienia i wiek) do przejścia na emeryturę 2 Wystąpienie do ZUS o przyznanie emerytury 3 Złożenie w ZUS wniosku o przekazanie pieniędzy z OFE do budżetu 4 Ustalenie przez ZUS prawa do emerytury i utrata ważności umowy z OFE 5 Wykreślenie przez ZUS klienta OFE z rejestru członków OFE 6 Przekazanie pieniędzy z OFE do budżetu