Mianowani urzędnicy samorządowi mogą przejść na wcześniejszą emeryturę, jeśli ich stosunek pracy ustał wskutek szczególnych okoliczności. Oprócz tego muszą ukończyć odpowiedni wiek oraz udowodnić wymagany staż ubezpieczeniowy.

Zasady przyznawania wcześniejszych uprawnień emerytalnych dla pracowników samorządowych zostały uregulowane w ustawie z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych. (Dz.U. z 2001 r., nr 142, poz. 1593 z późn. zm.). Zgodnie z tą ustawą, pracownicy samorządowi są zatrudniani w różny sposób, tj. na podstawie wyboru, powołania, umowy o pracę lub na podstawie mianowania. Na podstawie wyboru są zatrudniani pracownicy: • w urzędzie marszałkowskim (marszałek województwa, wiceprzewodniczący zarządu oraz pozostali członkowie zarządu województwa – jeżeli statut województwa tak stanowi), • w starostwie powiatowym (starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu – jeżeli statut powiatu tak stanowi, z tym że z członkami zarządu powiatu wybranymi spoza składu rady powiatu zawsze nawiązuje się stosunek pracy), • w urzędzie gminy: wójt (burmistrz, prezydent miasta), • w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu – jeżeli statut związku tak stanowi, Na podstawie powołania są zatrudniani: zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta), sekretarz gminy, sekretarz powiatu, skarbnik gminy (główny księgowy budżetu), skarbnik powiatu (główny księgowy budżetu powiatu), skarbnik województwa (główny księgowy budżetu województwa). Natomiast mianowanie jest podstawą stosunku pracy na stanowiskach pracy określonych w statucie gminy bądź związku międzygminnego. Pozostali pracownicy samorządowi są zatrudniani na podstawie umowy o pracę. W odróżnieniu od urzędników państwowych, pracownicy samorządowi mogą otrzymać wcześniejszą emeryturę tylko wtedy, gdy zostali zatrudnieni na podstawie mianowania. Nie mogą więc nabyć wcześniejszych uprawnień emerytalnych na podstawie omawianej ustawy pracownicy samorządu powiatowego i wojewódzkiego. Pracownikowi samorządowemu mianowanemu przysługuje emerytura, jeżeli ukończył 60 lat (w przypadku mężczyzny) lub 55 lat (w przypadku kobiety), ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, a jego stosunek pracy został rozwiązany ze względu na: • likwidację lub reorganizację urzędu gminy lub jednostek pomocniczych gminy oraz gminnych jednostek i zakładów budżetowych, a także biur (lub ich odpowiedników) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów budżetowych utworzonych przez te związki (warunkiem jest tu zmniejszenie stanu zatrudnienia wskutek likwidacji lub reorganizacji i co za tym idzie niemożność dalszego zatrudniania danej osoby), albo • niezawinioną utratę uprawnień do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli urząd nie dysponuje innym stanowiskiem odpowiadającym posiadanym kwalifikacjom danej osoby, albo • trwałą utratę zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia pracownika na innym stanowisku, odpowiednim do jego stanu zdrowia i kwalifikacji zawodowych. Należy zaznaczyć, że podobnie jak wcześniejsza emerytura dla urzędników państwowych, tak również wcześniejsza emerytura przewidziana dla pracowników samorządowych przysługuje tylko osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r.

PRZYKŁAD 1 Pani Anna pracowała w urzędzie gminy na podstawie mianowania. Stosunek pracy rozwiązano z nią z uwagi na swój zły stan zdrowia stwierdzony w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS o trwałej niezdolności do pracy na zajmowanym stanowisku. Miesiąc później złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych. Ponieważ ukończyła już rok wcześniej 55 lat, a udowodniła również ponad 20 lat składkowych i nieskładkowych, ZUS przyznał jej wnioskowane świadczenie.

PRZYKŁAD 2 Pani Krystyna była zatrudniona w starostwie powiatowym na podstawie umowy o pracę. Udowodniła w sumie 28 lat składkowych i nieskładkowych. W wieku 56 lat rozwiązano z nią stosunek pracy z powodu reorganizacji urzędu. Pomimo tego ZUS odmówił jej przyznania wcześniejszej emerytury przewidzianej dla pracowników samorządowych, gdyż podstawą nawiązania stosunku pracy nie było mianowanie.

PRZYKŁAD 3 Pan Bogdan był zatrudniony w gminie jako pracownik mianowany. Z końcem 2006 roku. ze względu na to, że znalazł sobie inną lepszą pracę, złożył wypowiedzenie, a po jego upływie stosunek pracy uległ rozwiązaniu. Liczył dodatkowo, że w ten sposób przejdzie na wcześniejszą emeryturę przewidzianą w ustawie o pracownikach samorządowych i będzie ją pobierał dorabiając jednocześnie w nowym miejscu pracy. ZUS nie przyznał mu jednak tego świadczenia, gdyż rozwiązanie stosunku pracy nie nastąpiło ze ściśle określonych przez przepisy powodów.