Osoby, które udowodniły długi staż ubezpieczeniowy, a ostatnio przez odpowiedni czas były ubezpieczone z tytułu stosunku pracy, mogą ubiegać się o przyznanie wcześniejszej emerytury pracowniczej. Mężczyźni muszą być dodatkowo całkowicie niezdolni do pracy.
Możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę pracowniczą mają zarówno urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., jak również – po spełnieniu dodatkowych warunków – osoby urodzone w latach 1949-1968. Nie ma w tym przypadku znaczenia rodzaj pracy, jaką wykonywali na przestrzeni swojej kariery zawodowej. Podstawą do przyznania emerytury pracowniczej dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. jest art. 29 ustawy emerytalnej. Przepis ten przewiduje szereg warunków, jakie trzeba łącznie spełnić, aby uzyskać to świadczenie. Należą do nich: • osiągnięcie odpowiedniego wieku (55 lat dla kobiet oraz 60 lat dla mężczyzn), • udowodnienie stażu ubezpieczeniowego (w przypadku kobiet co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych albo – przy całkowitej niezdolności do pracy – co najmniej 20 lat tych okresów, a w przypadku mężczyzn co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy), • uznanie za osobę całkowicie niezdolną do pracy przez organ orzeczniczy ZUS (warunek ten wymagany jest tylko od mężczyzn oraz od kobiet, które udowodniły jedynie 20 lat składkowych i nieskładkowych), • pozostawanie w ubezpieczeniu społecznym z tytułu stosunku pracy ostatnio przed wystąpieniem o przyznanie emerytury (nie dotyczy to osób, które przez cały wymagany do uzyskania tego świadczenia okres ubezpieczenia, tj. 30, 25 lub 20 lat pozostawały w ubezpieczeniu pracowniczym), • pozostawanie w ubezpieczeniu społecznym z tytułu stosunku pracy przynajmniej przez 6 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniom społecznym (warunek ten nie dotyczy osób, które w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę uprawnione są do renty z tytułu niezdolności do pracy albo też przez cały wymagany okres ubezpieczenia (20, 25 lub 30 lat) pozostawały w ubezpieczeniu pracowniczym. Zatrzymując się na chwilę przy ostatnim z warunków, należy podkreślić, że ustalając 24-miesięczny okres ubezpieczenia uwzględnia się kolejne miesiące podlegania temu ubezpieczeniu, co oznacza, że mogą między nimi występować przerwy. Do okresu ostatnich 24 miesięcy, poza wykonywaniem pracy, ZUS wlicza okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy oraz świadczeń pieniężnych na wypadek choroby i macierzyństwa. Wyłączeniu podlegają natomiast m.in. okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, okres dobrowolnego kontynuowania ubezpieczenia, a także okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania opieki nad członkiem rodziny.
Na emeryturę tylko z ubezpieczenia
Szczególnego wyjaśnienia wymaga przedostatni z wymienionych warunków uzyskania emerytury pracowniczej, zgodnie z którym wnioskodawca musi pozostawać w ubezpieczeniu pracowniczym ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę. Wiele osób uważa, że stawiając taki warunek ustawodawca ograniczył tym samym krąg osób uprawnionych do przejścia na to świadczenie tylko do ubezpieczonych aktualnie pozostających w stosunku pracy. Nie jest to jednak prawidłowa interpretacja, gdyż ustawodawca używa pojęcia „ostatnio przed”, co należy odróżnić od sformułowania „bezpośrednio przed”. W związku z tym warunek pozostawania ostatnio w stosunku pracy jest spełniony także w przypadku pobierania przed wystąpieniem z wnioskiem o emeryturę np. świadczenia przedemerytalnego lub renty z tytułu niezdolności do pracy, pod warunkiem że ani w okresie pobierania tych świadczeń, ani bezpośrednio przed nabyciem do nich prawa osoba zainteresowana nie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu innej działalności niż stosunek pracy. Inaczej mówiąc, po ustaniu ubezpieczenia pracowniczego aż do zgłoszenia wniosku o emeryturę nie może być ubezpieczona z żadnego innego tytułu.
Między rozwiązaniem umowy a złożeniem wniosku
Warto pamiętać o jeszcze jednej sytuacji. Otóż, w przypadku ubiegania się o wcześniejszą emeryturę pracowniczą, bardzo ważny jest również okres między rozwiązaniem stosunku pracy a zgłoszeniem wniosku o to świadczenie. Nie można w tym czasie kontynuować ani tym bardziej podjąć innej niż stosunek pracy działalności zarobkowej, z tytułu której istniałby obowiązek ubezpieczeń społecznych. Warunek pozostawania ostatnio w ubezpieczeniu pracowniczym nie byłby bowiem wówczas zachowany. Możliwość przyznania emerytury pracowniczej istnieje natomiast wtedy, gdy inna niż stosunek pracy działalność zarobkowa została podjęta już po zgłoszeniu wniosku o emeryturę, choćby nawet jeszcze przed jej przyznaniem.
KILKA RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI
Może się zdarzyć, że osoba ubiegająca się o pracowniczą emeryturę, przed zgłoszeniem wniosku o jej przyznanie, wykonywała równocześnie różne rodzaje działalności zarobkowej (np. była zatrudniona w ramach stosunku pracy i jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą). W takiej sytuacji, jeśli była ubezpieczona z tego pierwszego tytułu, prowadzenie innego rodzaju działalności nie ma żadnego znaczenia z punktu widzenia nabycia uprawnień do emerytury pracowniczej. Zachowany jest bowiem warunek ubezpieczenia pracowniczego ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie.
Dla urodzonych w latach 1949–1968
Pracowniczą emeryturę mogą uzyskać również osoby urodzone w okresie od 1 stycznia 1949 r. do 31 grudnia 1968 r. Jednakże należy podkreślić, że ustawodawca przewidział w stosunku do nich dodatkowe wymogi. Otóż wszystkie warunki wymagane do jej otrzymania muszą spełnić do końca 2007 roku oraz nie mogą być członkami OFE. Należy natomiast podkreślić, że sam wniosek o to świadczenie mogą złożyć również po 31 grudnia 2007 r., np. w 2008 roku lub w kolejnych latach. Warto nadmienić, że nowelizacja ustawy emerytalnej z dnia 27 lipca 2005 r. zniosła obowiązujący wcześniej warunek rozwiązania stosunku pracy jako wymagany do przyznania świadczenia osobom z tej grupy wiekowej. Obecnie więc mogą one uzyskać emeryturę pracowniczą również bez rozwiązywania stosunku pracy. Warto jednak podkreślić, że w takiej sytuacji, pomimo wydania przez ZUS decyzji przyznającej świadczenie, ulegnie ono zawieszeniu. Zgodnie bowiem z art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.
PRZYKŁAD 1 Pani Anna ukończyła 55 lat. Posiada 33 lata stażu ubezpieczeniowego, w tym 31 lat zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą podlegała ubezpieczeniom z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Mimo to nabędzie prawo do wnioskowanego świadczenia, gdyż przez cały okres wymagany do przyznania świadczenia pozostawała w ubezpieczeniu pracowniczym.
PRZYKŁAD 2Pan Grzegorz w ciągu ostatnich lat przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą miał następujący przebieg swojej kariery zawodowej. • od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2004 r. prowadził działalność gospodarczą, • od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. był zatrudniony w ramach stosunku pracy, w tym przez cały kwiecień 2005 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim, pobierając wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, • od 1 stycznia 2006 r. do 30 czerwca 2006 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Ponownie zatrudnił się (na okres 3 miesięcy) 1 października 2006 r. Z końcem 2006 r. umowa wygasła, a na początku stycznia 2007 r. złożył wniosek o emeryturę pracowniczą. W jego przypadku ostatnie 24 miesiące podlegania ubezpieczeniom to okres od 1 października 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. oraz od 1 kwietnia 2004 r. do 31 grudnia 2005 r. (a więc liczony z uwzględnieniem okresu niezdolności do pracy oraz z pominięciem okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych i przerwy, jaka miała miejsce od 1 lipca 2006 r. do 30 września 2006 r.). W tym czasie przez 15 miesięcy pozostawał w ubezpieczeniu pracowniczym. W związku z tym spełnił warunek minimum 6-miesięcznego pozostawania w ubezpieczeniu społecznym z tytułu stosunku pracy w ciągu ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu.
PRZYKŁAD 3 Pani Maria została zwolniona w ramach zwolnień grupowych w 2001 roku i od tego czasu była uprawniona do świadczenia przedemerytalnego. W czasie jego pobierania nigdzie nie pracowała zarobkowo. Niedawno wystąpiła o emeryturę pracowniczą, gdyż ukończyła wcześniejszy wiek emerytalny przewidziany dla kobiet, tj. 55 lat. Pobieranie świadczenia przedemerytalnego ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o wcześniejszą emeryturę nie pozbawiło jej możliwości uzyskania tego drugiego świadczenia, gdyż ostatnim ubezpieczeniem było w jej przypadku ubezpieczenie pracownicze.
PRZYKŁAD 4 Pan Witold po rozwiązaniu stosunku pracy w 1999 roku uzyskał na stałe rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W czasie jej pobierania pracował jednak dorywczo na podstawie umowy zlecenia, co skutkowało obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Niedługo, po ukończeniu 60 lat, zamierza wystąpić o wcześniejszą emeryturę pracowniczą. Udowodnił do tej pory 30 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 19 lat zatrudnienia. Jeśli przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę nie zatrudni się ponownie w ramach stosunku pracy, ZUS odmówi mu przyznania tego świadczenia, gdyż uzna, że ostatnio był ubezpieczony z tytułu wykonywania umowy zlecenia.
PRZYKŁAD 5 Kobieta udowodniła 30 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 23 lata zatrudnienia jako pracownik. Od 2001 roku podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, a jednocześnie prowadziła działalność gospodarczą bez obowiązku odprowadzania składek z tego tytułu. Jeszcze przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pracowniczą rozwiązała swój stosunek pracy i tym samym zaczęła obowiązkowo podlegać ubezpieczeniom z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z tym ZUS wydał decyzję odmawiającą przyznania emerytury pracowniczej, gdyż ostatnim ubezpieczeniem przed wystąpieniem o emeryturę było ubezpieczenie z tytułu działalności pozarolniczej.
PRZYKŁAD 6 Mężczyzna całkowicie niezdolny do pracy udowodnił 30 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 22 lata zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Po jego rozwiązaniu z końcem października 2006 r., dwa dni później złożył wniosek o pracowniczą emeryturę. Od 15 listopada zatrudnił się w ramach umowy zlecenia, z tytułu której zaczął ponownie podlegać ubezpieczeniom społecznym. W grudniu 2006 r. ZUS przyznał mu emeryturę, uznając, że ostatnim ubezpieczeniem przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie było ubezpieczenie z tytułu stosunku pracy. Nie miało w tym przypadku znaczenia, że inne niż pracownicze ubezpieczenie nastąpiło po zgłoszeniu wniosku o emeryturę, a jeszcze przed jej przyznaniem.