Niektórzy pracownicy w czasie rzekomej choroby wykonują np. inne prace, w tym niezarobkowe, lub chcą wypocząć. W jaki sposób pracodawca może kontrolować prawidłowość wykorzystywania zwolnień lekarskich?
Pracodawca może samodzielnie skontrolować prawidłowość wykorzystywania zwolnień lekarskich przez pracowników w przypadku, kiedy zatrudnia ponad 20 osób. Zasady przeprowadzania kontroli uregulowane zostały w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. (Dz.U. nr 65, poz. 743). Pracodawca jest uprawniony zarówno do kontroli samego dokumentu zwolnienia lekarskiego, jak i do weryfikacji, czy pracownik korzysta z niego w sposób zgodny z jego celem. Jeśli dokument zwolnienia lekarskiego budzi uzasadnione podejrzenie, że został sfałszowany, pracodawca występuje z wnioskiem do lekarza, który zwolnienie wystawił, o wyjaśnienie sprawy. Jeżeli natomiast firma podejrzewa, że zaświadczenie lekarskie zostało wydane niezgodnie z przepisami, ma obowiązek wystąpić o wyjaśnienie do terenowej jednostki ZUS.
Pracodawca ma także prawo skontrolować samego pracownika. Zwolnienie lekarskie z tytułu choroby oznacza, że nie jest on zdolny do wykonywania pracy. Nie może zatem w czasie zwolnienia wykonywać żadnej pracy zarobkowej (nawet w niepełnym wymiarze) ani wykorzystywać zwolnienia lekarskiego niegodnie z jego celem (w szczególności wykonywać innej pracy, także niezarobkowej, np. pracować przy remoncie mieszkania, pracach ogrodowych lub wykorzystywać okres zwolnienia lekarskiego jak urlop wypoczynkowy).
Firma może skontrolować pracownika w miejscu jego zamieszkania. W tym celu udziela na piśmie upoważnienia osobie, która ma za zadanie przeprowadzenie kontroli. Osoba ta jest zobowiązana sporządzić protokół zgodny ze wzorem dołączonym do rozporządzenia, w którym opisuje, na czym polegało nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia. Protokół przedstawiany jest kontrolowanemu pracownikowi w celu wniesienia uwag. Jeśli dojdzie do sporu na temat prawidłowości korzystania ze zwolnienia, rozstrzyga je ZUS.
W przypadku stwierdzenia, że pracownik wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego przeznaczeniem, traci on prawo do zasiłku chorobowego za cały czas choroby, a pracodawca może podjąć decyzję o rozwiązaniu z nim umowy o pracę.