W listopadzie 2010 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i Kodeksu karnego, pozwalające dwa razy karać tę samą osobę za niepłacenie składek ubezpieczeniowych, są sprzeczne z ustawą zasadniczą. Trybunał odroczył wtedy utratę mocy przez zakwestionowane przepisy o półtora roku - na koniec maja 2012 r. Propozycja nowelizacji Kodeksu karnego i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych została przygotowana przez Senat.
Zgodnie z dotychczasowymi uregulowaniami ustawy w razie nieopłacania za pracowników składek lub płacenia ich w zaniżonej wysokości ZUS może wymierzyć pracodawcy dodatkową opłatę w wysokości 100 proc. nieopłaconych składek. Jednocześnie jednak - w myśl K.k.- za naruszanie praw pracownika, wynikających ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego grozi grzywna, kara ograniczenia albo pozbawienia wolności do dwóch lat.
"Trybunał przypomniał, że zasada ne bis in idem procedatur (nie dwa razy w tej samej sprawie) należy do fundamentalnych zasad prawa karnego i wyraża zakaz wielokrotnego karania za popełnienie tego samego czynu" - mówiła Barbara Bartuś (PiS), relacjonując prace sejmowej komisji nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach, która zajmowała się projektem. Dodała, że po pracach w komisji doprecyzowano przepisy w taki sposób, żeby nie było wątpliwości dotyczących ich wykładni i stosowania.
W propozycji nowelizacji zaznaczono m.in., że "w stosunku do płatnika składek będącego osobą fizyczną, skazanego prawomocnym wyrokiem za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej wysokości, dodatkowej opłaty za ten sam czyn nie wymierza się".
Projekt poparły wszystkie kluby. Przedstawicielka PO Izabela Mrzygłocka zgłosiła jednak jedną poprawkę, według której w przypadku zwrotu przez ZUS pobranej dodatkowej opłaty odsetki naliczane byłyby od dnia pobrania tej opłaty. Dlatego projektem zajmie się ponownie sejmowa komisja nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach.
Według przedstawionych podczas debaty statystyk, w ubiegłym roku po zawiadomieniach ZUS i Państwowej Inspekcji Pracy wszczęto z Kodeksu karnego 1,5 tys. postępowań dotyczących nieodprowadzania składek. Skierowano 460 aktów oskarżenia - wiele spraw zakończyło się jednak umorzeniem bądź odmową wszczęcia postępowania.