Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych. Co się stanie, jeśli po utworzeniu i zarejestrowaniu organizacji liczba jej członków spadnie poniżej 10 osób?
Taki stan nie powoduje automatycznej utraty przez zakładową organizację związkową bytu prawnego, jednakże uniemożliwia jej korzystanie z uprawnień przyznanych odpowiednimi przepisami prawa pracy. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 854 z późn. zm.) sąd skreśla związek zawodowy z rejestru, jeżeli liczba członków związku utrzymuje się poniżej 10 przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Należy zatem stwierdzić, że stan liczbowy związku zawodowego poniżej 10 członków nie powoduje automatycznej utraty przez tę organizację podmiotowości prawnej. Z drugiej jednak strony w świetle przepisu art. 251 wymienionej ustawy uprawnienia związkowe przysługują tylko takiej organizacji związkowej, która liczy co najmniej 10 osób. Przyjmuje się, że powyższy przepis mówi o wszelkich uprawnieniach zakładowej organizacji związkowej, a więc dotyczy on zarówno uprawnień w sprawach indywidualnych, jak i zbiorowych, a także uprawnień procesowych (tak: wyrok SN z 29 października 2007 r., II PK 50/07, LEX nr 897938).
Mając powyższe na uwadze, należy przyjąć, iż pracodawca nie ma obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową liczącą mniej niż 10 członków w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy w sytuacji, kiedy przepisy prawa taki wymóg przewidują. W takim przypadku pracodawca nie musiałby zawiadamiać organizacji związkowej o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w trybie art. 38 k.p. Organizacji związkowej o tej liczbie członków nie przysługiwałyby także uprawnienia do wytoczenia powództwa na rzecz pracownika. Ponadto członkowie zarządu takiej organizacji nie korzystaliby z tzw. ochrony trwałości stosunku pracy działaczy związkowych (porównaj: wyrok SN 13 października 2004 r. II PK 41/04,OSNP 2005/8/107; postanowienie SN z 2 lipca 2009 r., II PZ 5/09,OSNP 2011/5 – 6/80).
Jacek Bojarski radca prawny, Chałas i Wspólnicy kancelaria Prawna