Zgodnie z ustawą o rozwiązywaniu stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników pracodawca ma obowiązek ustalić kryteria doboru osób do zwolnień. Jak prawidłowo ustalić te kryteria?
Kryteria te podlegają sądowej ocenie w razie ewentualnego sporu. Dlatego ważne jest, aby stosować tylko kryteria dozwolone. Po pierwsze pracodawca powinien brać pod uwagę kryteria związane ze stosunkiem pracy. Dopiero później, pomocniczo może być stosowane kryterium socjalne związane z sytuacją rodzinną pracownika.
Kryteria związane ze stosunkiem pracy to np. stosunek do obowiązków służbowych, doświadczenie zawodowe, staż pracy, wykształcenie. Z kolei kryteria socjalne to stan rodzinny, sytuacja finansowa pracownika. Należy pamiętać, że nie wolno stosować kryteriów, które byłyby dyskryminujące choćby pośrednio np. zwolnić wszystkie kobiety albo wszystkie osoby zatrudnione na umowy na czas określony. Szczególnie należy uważać na ten ostatni przypadek, bo może się on pojawić w sytuacji, gdy kryterium do zwolnień będzie stanowić staż pracy. Pracownicy z niskim stażem często mają bowiem zawarte umowy na czas określony.
Najbezpieczniej jest stosować kilka kryteriów do zwolnień. W jednym z orzeczeń sąd uznał, że kryterium najwyższych zarobków użyte jako jedyne przy zwolnieniach jest niedopuszczalne. Nie można więc zwolnić tylko tych, którzy najwięcej zarabiają.
Innym przykładem niedopuszczalnego kryterium używanego jako jedyne są nieobecności w pracy. To może bowiem spowodować, że pracodawca zwolni tylko kobiety w ciąży i na urlopach wychowawczych i będzie stanowiło dyskryminację ze względu na płeć.
Ostatnia rzecz, którą warto pamiętać, to fakt, że ustalenie kryterium zwolnień może mieć wpływ na to, ile jednostek organizacyjnych pracodawcy będziemy brać pod uwagę przy dokonywaniu zwolnień. Jeśli pracodawca chce zwolnić osoby z oddziału w Poznaniu i ustali jako kryterium doboru do zwolnień staż pracy, to musi wziąć pod uwagę wszystkich pracowników, a nie tylko tych z Poznania.