W przypadku utrudniania przez firmę kontroli inspektor pracy może złożyć zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez pracodawcę. Udaremnienie przeprowadzania takich czynności jest bowiem karane.
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) zajmuje szczególne miejsce w systemie ochrony pracy. Celem jej powołania jest zapewnienie ochrony pracowników przed naruszaniem ich praw w procesie pracy. Organ ten sprawuje nie tylko kontrolę i nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zasad ochrony pracy, lecz także wydaje odpowiednie decyzje w celu uniknięcia dostrzeżonych nieprawidłowości, udziela porad i informacji z zakresu ochrony pracy (instruktaż) oraz orzeka w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Uprawnienia inspektora

W trakcie kontroli inspektor ma prawo domagać się od osób reprezentujących pracodawcę, jak i przez innych pracowników udzielenia pisemnych i ustnych informacji w kwestiach nią objętych. Może wzywać i przesłuchiwać te osoby w siedzibie inspektora lub dokonywać ustaleń w zakładzie pracy. Posiadając środek prawny w postaci żądania może także domagać się okazania mu dokumentów technicznych, listy płac, ewidencji czasu pracy, akt osobowych itp. Jeżeli zaistnieje obawa, że udzielający informacji pracownik może zostać narażony na jakiekolwiek represje z tego powodu ze strony firmy, inspektor może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości podwładnego.

Zażalenie pracodawcy

Protokół z przesłuchania zatrudnionego należy udostępnić pracodawcy jedynie w taki sposób, aby nie można było ustalić danych osobowych pracownika. Na postanowienie w sprawie zachowania tajemnicy danych osobowych przesłuchiwanego podwładnego przysługuje firmie zażalenie, które może wnieść w terminie trzech dni od dnia doręczenia. Zażalenie rozpatruje okręgowy inspektor pracy. Postępowanie dotyczące zażalenia toczy się bez udziału pracodawcy i z wyłączeniem jawności. W razie uwzględnienia zażalenia protokół z przesłuchania ulega zniszczeniu. O takim fakcie należy uczynić wzmiankę w protokole pokontrolnym. Nie jest to jednak postanowienie zapadłe w toku postępowania administracyjnego, nie przysługuje na nie zatem dalsza skarga do sądu administracyjnego. O wynikach kontroli inspektor pracy powinien niezwłocznie poinformować strony sporu.

Odmowa na wniosek

W przypadku utrudniania przez firmę kontroli inspektor pracy może złożyć stosowne zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przez pracodawcę przestępstwa. Utrudnianie lub udaremnianie inspektorowi pracy przeprowadzenia stosownej czynności jest bowiem czynem karalnym. Reguluje to kodeks karny w art. 225 par. 2. Decyzja o wszczęciu i prowadzeniu postępowania karnego należy jednak wyłącznie do prokuratora. W tym miejscu należy zauważyć, że dotychczasowa regulacja prawna, tj. obowiązująca do 7 sierpnia 2011 r., znacznie utrudniała inspektorowi pracy zaskarżenie decyzji prokuratora. Otóż, jeżeli w wyniku złożonego zawiadomienia prokurator uznał, że nie zostało popełnione przestępstwo i następnie wydał postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia lub o jego umorzeniu, swojego stanowiska nie musiał pisemnie uzasadniać (art. 325e par. 1 k.p.k.). Od 8 sierpnia 2011 r., zgodnie z nowym brzmieniem art. 325e par. 1a k.p.k., jeżeli zawiadomienie o przestępstwie zostało złożone przez inspektora pracy, prokurator na wniosek inspektora zobowiązany został do sporządzenia uzasadnienia o odmowie wszczęcia dochodzenia oraz umorzeniu dochodzenia. Ta zmiana niewątpliwie w sposób istotny może wpłynąć na skuteczność działania inspekcji pracy.

Za działania utrudniające skontrolowanie firmy, inspektor może złożyć zawiadomienie

W trakcie przeprowadzanej kontroli inspektor pracy napotyka na liczne przeszkody ze strony pracodawcy. Mianowicie uporczywie odmawia on dostarczenia akt osobowych pracownika, listy ewidencji czasu pracy i listy wypłaconego wynagrodzenia za pracę w warunkach szczególnych, zasłaniając się ochroną danych osobowych. Inspektor pracy wobec umyślnego utrudniania kontroli przez pracodawcę może złożyć zawiadomienie do prokuratury.
Podstawa prawna
Art. 23 i 27 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych ustaw (Dz.U. nr 89, poz. 589 z późn. zm.).
Art. 225 par. 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).
Art. 325e par. 1a ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).

Dr Janusz Żołyński, radca prawny w KGHM Polska Miedź SA w Lubinie