Kontrola podwładnych, co do których pracodawca powziął podejrzenie lub wiedzę, że nieobecności w pracy z powodu zwolnienia lekarskiego nie przeznaczają na leczenie, jest nie tylko ich prawem, ale wręcz obowiązkiem.
Uprawnienia kontrolne w tym zakresie mają ci pracodawcy, którzy wypłacają swoim pracownikom zasiłki – a zatem ci, którzy 30 listopada poprzedniego roku zgłosili do ubezpieczenia chorobowego więcej niż 20 ubezpieczonych. Poprzez wypłatę zasiłku, a następnie bieżące rozliczanie ich kwot w ciężar należnych do ZUS składek, stają się oni w pewnym zakresie dysponentami środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. To pracodawca ustala jako pierwszy, czy zasiłek jest pracownikowi należny, w jakiej wysokości i za jaki okres. Wypłacając zasiłek, pracodawca pomniejsza o jego równowartość kwotę składek należnych do ZUS.

Podejrzane zwolnienia

Również pracodawca zatem musi zadbać o to, aby zasiłek nie został wypłacony osobie, która nie powinna go otrzymać. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy osoba na zwolnieniu lekarskim nie kuruje się, lecz wykorzystuje ten czas np. na dodatkową działalność zarobkową. Traci na tym zarówno pracodawca, jak i wszyscy ubezpieczeni, którzy ze swoich składek fundują osobie nienależne świadczenie. W takim przypadku – co zdarza się nieczęsto – interesy ZUS są w pełni zbieżne z interesami pracodawców oraz osób pracujących i opłacających składki.

Jeżeli w wyniku kontroli pracodawca ustali, że pracownik nieprawidłowo wykorzystuje okres zwolnienia od pracy, utraci on prawo do zasiłku za cały okres objęty zwolnieniem. Kwotę zasiłku będzie jednak musiał oddać bezpośrednio do ZUS

Kontrolując zwolnienia lekarskie przedstawiane przez zatrudnionych, pracodawca powinien działać dwutorowo. Pierwszym aspektem jest formalna kontrola formularza ZUS ZLA. Polega ona na bieżącym sprawdzaniu i ocenie, czy zaświadczenie nie zostało sfałszowane, a także czy zostało wydane zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich. W razie wątpliwości co do autentyczności zaświadczenia pracodawca powinien wystąpić do lekarza leczącego o wyjaśnienie sprawy. Jeżeli natomiast stwierdzi błędne wypełnienie druku ZUS ZLA, powinien wystąpić do ZUS o zweryfikowanie prawidłowości wystawionego zaświadczenia.

Uprawniony do kontroli

Drugim aspektem kontroli, którą może przeprowadzać pracodawca, jest sprawdzenie, czy osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim (czy to z powodu własnej choroby, czy z powodu opieki nad chorym członkiem rodziny) nie wykonuje innego zajęcia, niezgodnego z celem wystawionego zwolnienia, którym jest leczenie i rehabilitacja.
Pracodawca musi w tym celu wyznaczyć osobę kontrolującą i wystawić jej imienne upoważnienie. Uprawnia ono do kontroli w miejscu zamieszkania, miejscu czasowego pobytu, miejscu zatrudnienia pracownika (jeżeli jest zatrudniony również u innego pracodawcy lub jeżeli prowadzi dodatkowo własną działalność), a także w każdym innym miejscu – jeżeli zgodnie z wiedzą pracodawcy byłoby to celowe. Pod lupą pracodawcy powinny znaleźć się zwolnienia lekarskie osób, które m.in.:
● korzystają często z krótkotrwałych zwolnień lekarskich od pracy,
● uzyskują kolejne zaświadczenia lekarskie od pracy od różnych lekarzy,
● były już pozbawione prawa do wynagrodzenia za czas choroby z powodu niewłaściwego wykorzystania zwolnienia.