Przepisy ustawy emerytalnej, regulujące zasady przyznawania renty rodzinnej, wymagają, aby zmarły miał w chwili śmierci ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Jeśli nie miał ustalonych takich uprawnień, renta może być przyznana wówczas, gdy w dacie śmierci spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.
Kilka dni temu, w wieku 54 lat, zmarł ojciec czytelnika. Nie był uprawniony do żadnego świadczenia emerytalno-rentowego. Nie spełniał też warunków wymaganych do przyznania emerytury. Na przestrzeni życia udowodnił jednak 30 lat składkowych i dwa lata nieskładkowe. Pracy zaprzestał z końcem 2005 roku. Czytelnik jest na drugim roku studiów i chce wystąpić o rentę rodzinną po zmarłym. Czy może uzyskać to świadczenie, mimo iż jego ojciec nie przepracował co najmniej pięciu lat w ostatnim 10-leciu przed śmiercią?
Tak. Przysługuje mu takie uprawnienie.
Oceniając, czy osoba zmarła spełniała warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, ZUS przyjmuje domniemanie, że była całkowicie niezdolna do pracy, a za datę powstania tej niezdolności przyjmuje dzień zgonu.
ZUS bada jednak, czy zmarły spełniał pozostałe warunki wymagane do przyznania renty, tj. czy:
● data powstania niezdolności do pracy (w tym przypadku data zgonu) miała miejsce najpóźniej w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów składkowych i nieskładkowych wymienionych w ustawie emerytalnej,
● w ostatnim 10-leciu przed dniem powstania niezdolności do pracy (w tym przypadku przed dniem zgonu) miał on przynajmniej 5-letni okres składkowy i nieskładkowy.
Spełnienia warunku powstania niezdolności do pracy w okresach składkowych i nieskładkowych wymienionych w przepisach ustawy emerytalnej lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów nie wymaga się od osób, które udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna) i zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy. Zwolnienie z tego warunku odnosi się również do osoby zmarłej, po której ustala się rentę rodzinną.
Ponadto w związku z wejściem w życie od 23 września 2011 r. przepisów ustawy z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, spełnienia warunku posiadania co najmniej 5-letniego stażu w ostatnim 10-leciu nie wymaga się od osoby, która udowodniła okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy.
Oznacza to, że ustalając prawo do renty rodzinnej ZUS uzna, że ojciec czytelnika spełnił warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. Zmarł wprawdzie długo po ustaniu ubezpieczenia, ale miał przed dniem zgonu wystarczający staż zwalniający z warunku powstania niezdolności do pracy w określonym czasie oraz posiadania co najmniej pięciu lat stażu w ostatnim 10-leciu przed dniem zgonu.
Podstawa prawna
Art. 57 – 58 i 65 – 66 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).
Art. 1 pkt. 1 ustawy z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 187, poz. 1112).

Marek Opolski, specjalista z zakresu emerytur i rent