Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać rentę z tytułu niezdolności do pracy. Kiedy ZUS zalicza wszystkie okresy pracy do stażu ubezpieczeniowego?
Czytelnik udowodnił 20 lat składkowych i pięć lat nieskładkowych przebytych w Polsce. Przez sześć lat pracował również we Włoszech. Od czasu, gdy wrócił do kraju w 2005 roku, nie podjął już żadnego zatrudnienia. Brakuje mu jeszcze kilka lat do emerytury, ale ze względu na to, że podupadł na zdrowiu, chciałby wystąpić z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. Czy może uzyskać to świadczenie, skoro nie ma pięciu lat składkowych i nieskładkowych w ostatnim 10-leciu, a w Polsce udowodnił tylko 25-letni staż ubezpieczeniowy?
Tak. Czytelnik może otrzymać rentę.
Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki: jest niezdolna do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy (od roku do pięciu lat – w zależności od wieku, w którym stała się niezdolna do pracy), stała się niezdolna do pracy w okresach składkowych i nieskładkowych wymienionych w przepisach ustawy emerytalnej lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (spełnienia tego warunku nie wymaga się od osób, które udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy).
Osoby, które stały się niezdolne do pracy w wieku powyżej 30 lat, muszą udowodnić co najmniej 5–letni staż składkowy i nieskładkowy. Staż ten musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Ustawa z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, która weszła w życie od 23 września 2011 r., zwolniła jednak ze spełnienia tego ostatniego warunku osoby, które udowodniły okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety lub 30 lat dla mężczyzny oraz są całkowicie niezdolne do pracy.
Ustalając ten staż, ZUS uwzględnia w pierwszej kolejności polskie okresy składkowe wymienione w art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jeśli jednak są one niewystarczające do przyznania renty, istnieje możliwość zaliczenia okresów ubezpieczenia i zamieszkania przebytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii lub w państwach, z którymi wiążą Polskę dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym. Przy ustalaniu 25- lub 30-letniego stażu składkowego ZUS nie uwzględnia natomiast okresów zrównanych z okresami ubezpieczenia przebytych w tych państwach.
W przypadku czytelnika okresy składkowe i nieskładkowe przebyte w Polsce nie będą wystarczające do udowodnienia co najmniej 30-letniego stażu składkowego. ZUS uwzględni więc również odpowiednio poświadczone okresy ubezpieczenia we Włoszech, w wymiarze pięciu lat. Ustalając wysokość renty obliczy najpierw pełną teoretyczną wysokość tego świadczenia za wszystkie przebyte okresy, a następnie ustali rzeczywistą kwotę renty według proporcji polskich okresów (25 lat) do sumy okresów polskich i zagranicznych (30 lat). Przykładowo, gdyby teoretyczna wysokość renty wyniosła w omawianym przypadku 1500 zł, rzeczywista wysokość świadczenia z uwzględnieniem tej zasady zostałaby ustalona na poziomie 1250 zł.

Jeśli przy ustalaniu stażu składkowego zwalniającego z posiadania co najmniej pięciu lat składkowych i nieskładkowych w ostatnim 10-leciu ZUS uwzględnił okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w państwach członkowskich UE/EOG i Szwajcarii lub w państwach, z którymi wiążą Polskę dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym, oblicza się najpierw teoretyczną kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zainteresowanemu, gdyby wszystkie uwzględnione okresy zostały przebyte w Polsce. Następnie ZUS ustala rzeczywistą kwotę świadczenia z uwzględnieniem proporcji polskich okresów do sumy okresów polskich i zagranicznych

Podstawa prawna
Art. 57 – 58 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).
Art. 1 pkt. 1 ustawy z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 187, poz. 1112).
Art. 6 i 52 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE.L.04.166.1 z późn. zm.).

Marek Opolski, specjalista z zakresu emerytur i rent