Aby uniknąć zwolnień pracowników, firma może podjąć działania zmierzające do okresowego niestosowania – w części lub w całości – określonych uprawnień pracowniczych. Służy temu instytucja zawieszenia przepisów prawa pracy.
W celu przeciwdziałania zwalnianiu zatrudnionych przepisy prawa pracy przewidują okoliczności, które w zamian za czasowe ograniczenia wysokości wypłacanych świadczeń umożliwiają firmie utrzymanie stanu załogi na niezmienionym poziomie. Służy temu instytucja zawieszenia stosowania niektórych przepisów prawa pracy (art. 91 kodeksu pracy). Zawieszenie nie dotyczy jednak przepisów o charakterze powszechnie obowiązującym (urlopów, okresów wypowiedzenia, minimalnego wynagrodzenia itp.). Ma ono zastosowanie jedynie do aktów wewnętrznych (autonomicznych), tj. regulaminów wynagradzania, regulaminów premiowania, nagród itp. określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. W ten sposób następuje ograniczenie zasady uprzywilejowania pracownika. Sprowadza się to m.in. do zawieszenia np. dodatków stażowych, premii, nagród jubileuszowych, wyższych odpraw emerytalno-rentowych niż wynikające z kodeksu pracy. Zawieszenie jest równoznaczne z czasową utratą przez zatrudnionych określonych świadczeń czy przywilejów.

Konsensus ze związkami

Porozumienie takie zawierane jest z funkcjonującymi u pracodawcy związkami zawodowymi. Gdy pracowników reprezentuje więcej niż jedna organizacja, wszystkie muszą wyrazić zgodę na jego zawarcie. Jeśli organizacje te nie porozumieją się, firma nie ma możliwości skutecznego zawieszenia stosowania przepisów prawa pracy. Jeżeli w zakładzie pracy nie ma żadnej organizacji zawodowej, porozumienie zawierane jest wówczas przez przedstawicielstwo pracowników wyłonione w trybie przyjętym w danej firmie. Nieuzyskanie zgody z tak powołanym reprezentantem powoduje bezskuteczność porozumienia.

Porozumienie nie może ograniczyć np. prawa do urlopu wypoczynkowego

Trudności finansowe

Zawieszenie stosowania w części lub całości przepisów prawa pracy, określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy, możliwe jest wyłącznie z uwagi na uzasadnioną sytuację finansową pracodawcy. Odesłanie w art. 91 k.p. do ogólnego kryterium sytuacji finansowej jest klauzulą generalną, tj. zwrotem niedookreślonym, którego znaczenie zależy od okoliczności każdego indywidualnego przypadku. Sytuacja finansowa pracodawcy nie podlega jednak kontroli sądu (wyrok SN z 6 grudnia 2006r., III PK 91/05, OSNP 2006/21 – 22/316).

Maksymalnie na trzy lata

Zawieszenie stosowania przepisów prawa pracy nie może nastąpić na okres dłuższy niż trzy lata. Następuje ono z mocy prawa. Nie jest wymagane więc stosowanie wobec podwładnych wypowiedzeń zmieniających. Pracodawca obowiązany jest jednak o porozumieniu zawiadomić wszystkich pracowników w trybie przewidzianym w art. 772 i 1043 k.p.
Porozumienie przekazuje się właściwemu inspektorowi pracy, który w ramach sprawowanego przez tę instytucję nadzoru nad przestrzeganiem prawa pracy może dokonać jego oceny. Należy jednak wskazać, że niezachowanie tego wymogu nie wywołuje żadnych sankcji prawnych, a ocena dokonana przez PIP nie wpływa na ważność tego aktu prawnego.
Podstawa prawna
Art. 91, 772 i 1043 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 30 ust. 4 i 5 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz. 234 z późn. zm.).

Janusz Żołyński, radca prawny w KGHM Polska Miedź SA w Lubinie