Osoba, która pobiera emeryturę w najniższej kwocie, może w każdym czasie wystąpić o jej ponowne ustalenie. Taką możliwość ma wtedy, gdy dotarła do nowych dokumentów potwierdzających staż lub zarobki sprzed przyznania tego świadczenia albo pracowała po nabyciu uprawnień emerytalnych.

Ubezpieczona w 2007 roku przeszła na wcześniejszą emeryturę pracowniczą. ZUS uwzględnił jej 12 lat zatrudnienia, a staż ten uzupełnił pracą w gospodarstwie rolnym. Nie udało jej się jednak udokumentować zarobków z okresu pracy, co spowodowało, że ZUS przyjął za te lata wynagrodzenia zerowe i ustalił świadczenie w minimalnej kwocie. Pracodawca odmówił jej wydania zaświadczenia ZUS Rp-7, gdyż nie ma on dokumentacji płacowej z tamtego okresu. Czy obecnie ubezpieczona może ubiegać się o podwyższenie świadczenia w związku z ukończeniem 60 lat?

Wysokość emerytury ustalanej na dotychczasowych zasadach (dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.) uzależniona jest w znacznym stopniu od podstawy jej wymiaru. Do ustalenia tej podstawy ZUS przyjmuje zarobki na ogół z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatniego 20-lecia przypadającego przed rokiem zgłoszenia wniosku lub z 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu ubezpieczenia.

Jednym ze sposobów na podwyższenie emerytury jest więc dostarczenie nowych dokumentów potwierdzających wypłatę wynagrodzenia, którego nie przyjęto dotychczas przy ustalaniu podstawy wymiaru tego świadczenia. Mogą to być np. dowody uzyskane z archiwum lub od innego podmiotu uprawnionego do przechowywania dokumentacji osobowo-płacowej.

Od 1 stycznia 2009 r. obowiązuje art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej. Przewiduje on możliwość przyjęcia przez ZUS minimalnego wynagrodzenia za okresy pozostawania w stosunku pracy, za które osoba ubiegająca się o emeryturę nie zdołała udowodnić swoich przychodów (np. ze względu na likwidację pracodawcy lub zniszczenie dokumentacji płacowej).

Zakład przyjmuje kwotę tego wynagrodzenia proporcjonalnie do okresu podlegania w tym czasie ubezpieczeniu z tytułu stosunku pracy oraz wymiaru czasu pracy. Osoby, którym ustalił już wysokość świadczenia z uwzględnieniem zerowego wynagrodzenia, mogą zgłosić wniosek o przeliczenie emerytury z zastosowaniem minimalnych pensji.

Osoba, która po przyznaniu emerytury pozostawała w ubezpieczeniu, może ubiegać się o podwyższenie tego świadczenia poprzez zastosowanie do jego obliczenia nowej kwoty bazowej. Możliwe jest to wówczas, gdy do podstawy wymiaru emerytury wskazuje zarobki uzyskane przynajmniej częściowo po jej przyznaniu. W takiej sytuacji, jeśli nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wyższy jest od poprzednio obliczonego, ZUS ponownie wylicza tę podstawę według ogólnie obowiązujących zasad. Wskaźnik w zwiększonej wysokości nie jest wymagany, gdy świadczenie było cały czas zawieszone, jak również wtedy, gdy emeryt wskazuje zarobki osiągnięte w całości po przyznaniu emerytury, a nowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia wynosi co najmniej 130 proc.

Emeryt, który pracował po przyznaniu świadczenia, może też podwyższyć sobie emeryturę, wnioskując o doliczenie nowych okresów składkowych lub nieskładkowych. Taki wniosek może składać raz na kwartał lub jednorazowo po ustaniu ubezpieczenia.

Uprawniony do wcześniejszej emerytury może nabyć prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym wynoszącym 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. W takiej jednak sytuacji ZUS nie ustala na nowo podstawy wymiaru świadczenia, ale przyjmuje zwaloryzowaną podstawę wymiaru wcześniejszego świadczenia. Osoba, która pracowała po przejściu na pierwszą emeryturę, może jednak zyskać na części socjalnej. ZUS obliczy ją od kwoty bazowej obowiązującej w dacie przyznania tego świadczenia, gdy emeryt pracował co najmniej przez 30 miesięcy po przyznaniu dotychczasowego.

MAREK OPOLSKI

Podstawa prawna

Art. 15, 21 oraz 53 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).