Kodeks pracy przewiduje, że w niektórych sytuacjach dobowa norma czasu pracy wynosząca osiem godzin może być zmniejszona. Taka możliwość albo wynika wprost z przepisów ustawy, albo jest zależna od zachowania się jednej ze stron umowy o pracę.
Zdarzyć się może sytuacja nadzwyczajna, gdy w czasie obecności w pracy osoba wykonująca określone obowiązki jest zmuszona opuścić zakład pracy w celu prywatnym. Może to być na przykład związane z koniecznością opieki nad dzieckiem.
W podobnej sytuacji są też często matki, które mają prawo do dwóch półgodzinnych przerw na karmienie dziecka piersią, a chciałaby połączyć te przerwy, by wcześniej opuścić pracę. W jednym i drugim przypadku pracownik, który chce skrócić swój czas pracy w ciągu dnia, powinien zwrócić się w tej sprawie do pracodawcy.
Warto podkreślić, że aktualne regulacje prawne nie uwzględniają kwestii udzielania zwolnienia z części dnia pracy w celu załatwienia spraw osobistych. Pracodawca może więc żądać odrobienia tej absencji we właściwym wymiarze godzinowym.
Inaczej rzecz się ma z pracownikiem uprawnionym do urlopu wychowawczego. Na podstawie przepisów kodeksu pracy może on złożyć u pracodawcy wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby skorzystać z takiego urlopu.
Firma musi go uwzględnić, przy czym nie ma znaczenia, jaką formę będzie miał wspomniany wniosek (choć niewątpliwie ze względów dowodowych lepszym rozwiązaniem jest sporządzenie go na piśmie).
Jeszcze bardziej złożona sytuacja występuje w przypadku pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia (np. górników). W tym wypadku również pracodawca jest zobowiązany do skrócenia czasu pracy, a jeżeli tego nie uczyni, pracownicy mogą wszcząć spór zbiorowy (o ile mają odpowiednią reprezentację związkową).
Warto pamiętać, iż art. 142 kodeksu pracy zakłada, że na pisemny wniosek pracownika pracodawca może ustalić indywidualny rozkład jego czasu pracy.