Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków w miejscu pracy jest podstawowym obowiązkiem pracodawcy. Nie podlega on negocjacjom, a jego niedopełnienie skutkuje negatywnymi konsekwencjami.

Miejsce pracy pracownika znajduje się w rogu pokoju, gdzie brakuje dostatecznej ilości światła dziennego, a oświetlenie elektryczne nie działa prawidłowo. Ponadto jego biurko jest za niskie w stosunku do jego wzrostu, co powoduje niewygodną i wymuszoną pozycję podczas pracy. Pracodawca od kilku miesięcy obiecuje poprawę sytuacji, ale faktycznie nic się nie zmienia.

W opisanej sytuacji pracownik ma prawo domagać się zmian na jego stanowisku. Bezpieczne i higieniczne warunki pracy (BHP) powinny być bowiem zapewnione od początku wykonywania pracy i nic nie usprawiedliwia odmiennego stanu rzeczy. W wyroku z 29 stycznia 2010 r. WSA w Szczecinie (II SA/Sz 1182/09, niepubl.) stwierdził, że obowiązki pracodawcy w zakresie bhp mają charakter bezwarunkowy, ponieważ obciążają go niezależnie od sposobu pełnienia świadczeń przez podwładnego. Muszą one bowiem być wykonywane w naturze, bez możliwości spełnienia zastępczego w postaci wypłaty równowartości niedotrzymanego świadczenia.

Powstrzymanie się od pracy

Firma oraz osoba kierująca podwładnymi są obowiązani znać, w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy dotyczące ochrony pracy, w tym przepisy oraz zasady bhp. W razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne lub do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy. Istotne jest przy tym, że przepisy nie przewidują wymogu, aby zagrożenie było poważne lub ciężkie.

Samo powstrzymanie się od wykonywania pracy może jednak nie wystarczać ze względu na rodzaj zagrożenia i wówczas pracownik mógłby oddalić się z miejsca zagrożenia. To także wymaga niezwłocznego zawiadomienia przełożonego.

Takie działania podwładnego nie mogą skutkować decyzją pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę. W wyroku z 9 maja 2000 r. SN (I PKN 619/99, OSNAPiUS 2001/20/610) wyjaśnił, że powstrzymywanie się zatrudnionego od wykonywania pracy w warunkach nieodpowiadających przepisom bhp nie stanowi naruszenia obowiązku świadczenia pracy tylko wtedy, gdy zawiadomił on o tym niezwłocznie przełożonego. Ponadto za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach opisanych wyżej podwładny zachowuje prawo do wynagrodzenia.



Zgodne z normami

Należy też zauważyć, że nie zawsze osobiste odczucia pracowników dotyczące nieprawidłowych warunków pracy odpowiadają obowiązującym przepisom. Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp określa – między innymi – podstawowe zasady, jakie powinny być stosowane przy organizacji stanowisk pracy. Znajdują się w nim informacje o konieczności zapewnienia dostatecznej – zgodnej z Polskimi Normami – ilości światła elektrycznego w porze nocnej, ale także w ciągu dnia, jeżeli oświetlenie dzienne jest niewystarczające.

Przepisy przewidują także obowiązek uwzględniania zasad ergonomii przy urządzaniu stanowiska pracy. Zatrudniony odczuwający dyskomfort na stanowisku pracy (niedoświetlenie, niewygodna pozycja przy biurku itp.) powinien zwrócić się do pracodawcy z prośbą o zbadanie czy miejsce pracy jest urządzone prawidłowo. W razie braku reakcji firmy podwładny może także poprosić o pomoc specjalistę czy inspektora bhp zatrudnionego w firmie, który oceni zasadność uwag zgłaszanych przez zatrudnionego. Ostatecznie pracownik, po zawiadomieniu pracodawcy, mógłby powstrzymać się od wykonywania pracy.

PRZYKŁAD

Podwładny ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy

Inspektor pracy po przeprowadzeniu kontroli wydał nakaz dostosowania pomieszczeń, w których ustawiona jest linia produkcyjna do obowiązujących norm w zakresie odpowiedniego wentylowania. Pracodawca nie zastosował się do tego polecenia.

Pracownik może w takiej sytuacji zawiadomić przełożonego o powstrzymaniu się od wykonywania pracy, z uwagi na bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia na jego stanowisku pracy. W tej sytuacji, mając na uwadze rodzaj zagrożenia, pracownik mógłby nawet oddalić się z miejsca zagrożenia. Takie działanie wymagałoby jednak niezwłocznego zawiadomienia przełożonego.

Dariusz Gawron-Jedlikowski, radca prawny

PODSTAWA PRAWNA

Art. 207, 210, 212 oraz 214 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy z 26 września 1997 r. (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).