Przedsiębiorcy nie będą mogli być karani za niepłacenie składek ubezpieczeniowych jednocześnie przez ZUS i sąd. Ale wciąż nie wiadomo od kiedy.

Właściciele firm mogą czuć się rozczarowani. Posłowie, mimo wcześniejszych zapowiedzi, nie zdążyli uchwalić nowych przepisów zakazujących podwójnego ich karania za niepłacenie składek do ZUS. Nie udało się nawet przeprowadzić pierwszego czytania senackiego projektu nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Sprawą zajmie się dopiero Sejm nowej kadencji.

Bez podwójnego karania

Projekt ustawy jest efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 listopada 2010 r. (P 29/09, Dz.U. nr 225, poz. 1474). Stwierdził on, że w prawie karnym jest fundamentalna zasada, że tej samej osoby nie wolno karać dwa razy za ten sam czyn.

Senacka propozycja zmian przewiduje, że ZUS nie będzie mógł nakładać na pracodawców kary finansowej w wysokości 100 proc. nieopłaconych składek lub opłaconych, ale w zaniżonej wysokości. Wynika to z tego, że osoby prowadzące własny biznes podlegają odpowiedzialności karnej za nieprawidłowe wywiązanie się z obowiązku ich opłacania.

– Taki czyn zabroniony jest przestępstwem lub wykroczeniem – mówi Marcin Sroga z kancelarii prawnej CMS Cameron McKenna.

Artykuł 218 par. 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 553 z późn. zm.) przewiduje grzywnę, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do dwóch lat dla osoby, która wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego.

Zatem projekt znosi podwójne karanie człowieka za ten sam czyn polegający na niepłaceniu składek. Teraz jest to możliwe. Właściciele firm mogą być ukarani finansowo przez ZUS na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) i przez sąd na podstawie art. 218 par. 1 kodeksu karnego.



ZUS poinformuje policję

Zgodnie z projektem nierzetelną firmę będzie mógł sprawdzić inspektor ZUS. Jeżeli okaże się na podstawie przedstawionych dokumentów, że składki ubezpieczeniowe nie były odprowadzane, to wszczęta zostanie odpowiednia procedura.

– Inspektor nie powinien karać przedsiębiorcy finansowo, tylko poinformować organy ścigania o tym, że został popełniony czyn zabroniony, za który grozi odpowiedzialność karna – mówi adwokat Marek Wendzel, prowadzący własną kancelarię prawną.

W takiej sytuacji, zakład złoży zawiadomienie w trybie art. 304 par. 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555, z późn. zm.). Zgodnie z nim instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są zobowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję. Muszą również przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu ich przybycia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

ZUS będzie mógł ewentualnie wystąpić z wnioskiem o ukaranie na zasadzie art. 17 par. 3 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 133, poz. 848 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem organom administracji rządowej i samorządowej, organom kontroli państwowej i kontroli samorządu terytorialnego oraz strażom gminnym (miejskim) przysługują uprawnienia oskarżyciela publicznego tylko wówczas, gdy w zakresie swego działania w trakcie prowadzonych czynności wyjaśniających ujawniły wykroczenia i wystąpiły z wnioskiem o ukaranie.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że właściciel firmy za niepłacenie składek nie może być dwa razy karany.