Osoby niepełnosprawne uzyskują prawo do zasiłku pielęgnacyjnego od dnia, w którym zespoły ds. orzekania stwierdzą ich niepełnosprawność - orzekł Trybunał Konstytucyjny.

ORZECZENIE
Celem świadczenia pielęgnacyjnego jest zniwelowanie m.in. skutków niepełnosprawności. W sensie prawnym powstaje ona od dnia, w którym jej istnienie stwierdza orzeczenie o niepełnosprawności wydawane przez powiatowe i wojewódzkie zespoły ds. orzekania.
Dlatego Trybunał Konstytucyjny uznał art. 24 ust. 2 ustawy z 28 listopada 2003 r. za sprzeczny z Konstytucją RP w zakresie przyznawania zasiłku pielęgnacyjnego osobom niepełnosprawnym, które ukończyły 16 lat. Przepis ten bowiem stanowi, że prawo do świadczeń rodzinnych (w tym zasiłku pielęgnacyjnego) ustala się od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami (np. z orzeczeniem o niepełnosprawności). Wyrok TK oznacza, że prawo do zasiłku osobom niepełnosprawnym będzie przysługiwało już od dnia stwierdzenia niepełnosprawności, a nie od miesiąca, w którym osoba ta złoży wniosek o zasiłek do urzędu gminy.
- Niedopuszczalne jest, aby ustawodawca przerzucał ryzyko związane z uzyskaniem decyzji administracyjnej, w tym przypadku orzeczenia o niepełnosprawności, na obywatela, któremu zgodnie z art. 69 ma zapewnić szczególną pomoc - stwierdziła sędzia sprawozdawca prof. Ewa Łętowska.
Sędziowie podkreślali, że proces ustalania niepełnosprawności może trwać nawet kilkanaście miesięcy. Sami niepełnosprawni nie powinni w tym czasie ponosić ryzyka związanego np. z opieszałością lub błędami administracji. W rozpatrywanej przez Trybunał sprawie skarżąca przepisy Bronisława Sz. 24 kwietnia 2006 r. złożyła wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności do powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności.
Znaczny stopień niepełnosprawności przyznał jej jednak dopiero wojewódzki zespół ds. orzekania po rozpatrzeniu odwołania skarżącej. Decyzja ta zapadła 21 sierpnia, ale niepełnosprawność orzeczono od dnia złożenia wniosku, czyli od 24 kwietnia. Skarżąca złożyła wniosek o zasiłek 4 września.
- W tej konkretnej sprawie sąd będzie mógł orzekać na podstawie stanu prawnego już po ogłoszeniu wyroku TK - stwierdziła w ustnym uzasadnieniu sędzia Ewa Łętowska.
Jest to wyjątek, uzasadniony tym, że sąd zwrócił się w tej sprawie z zapytaniem do TK. W postępowaniu administracyjnym zasadą jest, że sądy orzekają na podstawie stanu prawnego z dnia złożenia wniosku o wydanie decyzji administracyjnej (np. o przyznanie zasiłku).
Wydaje się, że taka interpretacja Trybunału uniemożliwia wznowienie zakończonych już postępowań o przyznanie zasiłku pielęgnacyjnego, nawet jeśli w ich wyniku świadczenie to przyznano osobie niepełnosprawnej od miesiąca, w którym złożyła wniosek, a nie od dnia stwierdzenia niepełnosprawności. Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, aby sądy kierowały się wyrokiem TK w sprawach o zasiłek, które są lub będą rozpatrywane w przyszłości.
- Zdajemy sobie sprawę, że wyrok różnicuje pozycję osób, które mogą starać się o świadczenia rodzinne. Dlatego będziemy sygnalizować Sejmowi konieczność zmian przepisów dotyczących ich przyznawania - mówiła sędzia Ewa Łętowska.
ŁUKASZ GUZA