Niektórzy pracodawcy, chcąc zabezpieczyć swoje ewentualne roszczenia, dają pracownikom do podpisania weksle in blanco. Czy jest to zgodne z prawem?

Większość przedstawicieli doktryny prawa pracy nie kwestionuje wekslowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy. Ich zdaniem przepisy kodeksu pracy nie wyłączają możliwości stosowania zabezpieczeń potencjalnych roszczeń pracodawcy oraz realizacji tych roszczeń w ramach postępowania nakazowego. Dopuszczalność wekslowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy potwierdza także orzecznictwo Sądu Najwyższego, m.in. wyrok z 21 maja 1981 roku, IV PRN 6/81. W uzasadnieniu tego wyroku SN stwierdził, że kodeks pracy, normując odpowiedzialność materialną pracowników za szkody wyrządzone zakładom pracy na odmiennych zasadach niż wynikające z prawa cywilnego, nie wprowadził żadnych zmian w zakresie stosunku prawa pracy do prawa wekslowego. Gdyby ustawodawca chciał wyłączyć weksel ze stosunków pracy, dokonałby stosownych wyłączeń w przepisach wprowadzających kodeks pracy.
Zgodnie z wyrokiem SN z 19 marca 1998 r., I PKN 436/97, abstrakcyjny charakter zobowiązania z weksla in blanco nie zwalnia sądu pracy z obowiązku ustalenia, czy w i jakim zakresie pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą w powierzonym mu mieniu. Bezwarunkowej odpowiedzialności wekslowej nie można bowiem odrywać od ustawowego zakresu odpowiedzialności materialnej pracownika. Sąd bada merytoryczną zasadność powództwa dopiero po wniesieniu zarzutów przez dłużnika.
Przeciwnicy dopuszczalności wekslowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy wskazują, że brak jest normatywnych podstaw do stosowania zabezpieczenia wekslowego w stosunkach pracy. Twierdzą, że zabezpieczenie wekslowe stoi w sprzeczności z zasadami odpowiedzialności materialnej pracownika, w szczególności z zasadą ograniczenia odpowiedzialności pracownika oraz rozkładu ciężaru dowodu. Zgodnie z art. 116 k.p. to pracodawca ma wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika. Tymczasem w przypadku zobowiązania wekslowego pracodawca nie musi dowodzić ani powstania szkody, ani jej wysokości. To na pracownika spada obowiązek wykazania, że roszczenie pracodawcy jest bezzasadne.
Nie analizując zasadności powyższych poglądów, opowiadam się za dopuszczalnością stosowania wekslowego zabezpieczenia roszczeń pracodawcy, w szczególności roszczeń o wynagrodzenie szkody w mieniu powierzonym pracownikowi z obowiązkiem zwrotu. W interesie pracownika sposób uzupełnienia weksla in blanco przez pracodawcę powinien być określony w odrębnym porozumieniu w postaci deklaracji wekslowej.
AGNIESZKA LECHMAN-FILIPIAK
radca prawny kancelaria Linklaters
Agnieszka Lechman-Filipiak, radca prawny kancelaria Linklaters / DGP