Choć kodeks pracy zabrania zatrudniania dzieci poniżej 16. roku życia, przepisy przewidują wyjątki od tej zasady. Dorabiający nastolatek musi pamiętać o zapłacie podatku
Przepisy stanowią, że wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez takie dziecko jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. Najmłodsi mogą więc pracować np. w agencjach reklamowych, klubach sportowych, teatrach i ośrodkach kultury, firmach producenckich z branży filmowej itp.
– Działalności reklamowej lub artystycznej nie można mylić z promocją. Dlatego np. dwunastolatek nie może być zatrudniony przy rozdawaniu ulotek – tłumaczy Rafał Raczek, prawnik z Kancelarii Dobrzański Raczek.
Aby dziecko mogło podjąć pracę, konieczna jest pisemna zgoda przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka. Zezwolenie musi też wydać inspektor pracy. Wniosek o jego wydanie składa pracodawca, który chce zatrudnić dziecko. Inspektor ma prawo je cofnąć na wniosek rodzica lub gdy stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają tym, które zostały określone w zezwoleniu.
Kodeks pracy nie przewiduje dolnej granicy wieku dzieci, które mogą być zatrudnione. Przepisy nie określają też, na jakiej podstawie powinny być zatrudnione dzieci poniżej 16 lat.
– Pracodawcy mogą zatrudniać dzieci zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy-zlecenia. Ale bez względu na rodzaj umowy pracodawca zawsze musi występować do PIP o zezwolenie na pracę dziecka – mówi Rafał Raczek.
Inne zasady dotyczą pracy młodocianych, czyli młodzieży w wieku 16 – 18 lat. Pracodawca może ich zatrudniać tylko w celu przygotowania do pracy zawodowej lub do prac lekkich (np. sezonowych). Przepisy zabraniają też zatrudniania ich w niektórych przypadkach (np. przy pracach związanych z produkcją i sprzedażą alkoholu).
Podejmowanie przez dziecko pracy zwykle jest powodem zadowolenia rodziców, ale może też być przyczyną ich kłopotów. Przy rocznym rozliczeniu PIT może się okazać, że – wydawałoby się – niewielki dochód dziecka pozbawił rodzica prawa do wysokiej ulgi prorodzinnej (za cały rok jest to 1112,04 zł na każde dziecko).
Dziecko pełnoletnie (do ukończenia 25. roku życia) objęte jest ulgą, jeżeli jego roczny dochód nie przekroczy 3089 zł. Jeśli jest wyższy – ulga przepada. Do tego limitu wlicza się dochody opodatkowane skalą podatkową, w tym dochód z pracy za granicą. Nie ma znaczenia, w jakim kraju dziecko zarobkowało i jaka metoda unikania podwójnego opodatkowania miała zastosowanie.
Limit dochodów nie ma zastosowania do dzieci, które nie ukończyły 18 lat, oraz dzieci niepełnosprawnych, które pobierają zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną. Dzieci takie objęte są ulgą bez względu na wysokość zarobków. Wyjątkiem jest dochód z działalności gospodarczej opodatkowany podatkiem liniowym lub zryczałtowanym, który zawsze wyłącza ulgę.