Uniemożliwienie organowi przeprowadzenia wywiadu środowiskowego uzasadnia odmowę przyznania świadczenia z pomocy społecznej.
Wójt odmówił przyznania Teresie W. specjalnego zasiłku celowego na zakup leków, a także opłacenie rachunków za mieszkanie. Powołał się przy tym na brak możliwości przeprowadzenia wywiadu środowiskowego.
Od tej decyzji wnioskodawczyni złożyła odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego. Ten utrzymał zaskarżone rozstrzygnięcie. Teresa W. wniosła więc skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA). Ten oddalając ją, stwierdził, że zarzut braku konieczności przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w momencie ubiegania się o zasiłek, w sytuacji gdy od ostatniej jego aktualizacji nie minęło jeszcze sześć miesięcy, jest bezzasadny.
Od tego wyroku Teresa W. złożyła skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) uznał ją za niezasadną i oddalił. NSA podkreślił, że pomoc społeczna skierowana jest do osób w bardzo trudnej sytuacji życiowej. NSA wskazał, że z treści art. 107 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 172, poz. 1362 z późn. zm.) wynika, że rodzinny wywiad środowiskowy stanowi swoiste postępowanie dowodowe. Prowadzi się je z udziałem strony, która może zgłosić pracownikowi swoje potrzeby. Ponadto zgodnie z zasadą czynnego udziału ma ona prawo poznać cały materiał dowodowy zebrany w czasie wywiadu.
Rodzinny wywiad środowiskowy jest więc nieodzownym elementem postępowania prowadzącego do przyznania lub nie świadczenia z pomocy społecznej.
Niemożność jego przeprowadzenia uniemożliwia natomiast organowi pomocowemu dokonanie oceny rzeczywistej sytuacji majątkowej, rodzinnej i bytowej osoby ubiegającej się o świadczenie. Ta obligatoryjna forma postępowania wyjaśniającego wymaga od ubiegającego się o zasiłek szczególnej aktywności, bowiem z uwagi na charakter ustaleń odnoszących się do sfery ściśle osobistej nie można jej zastąpić innymi środkami dowodowymi.
Słuszne jest zatem twierdzenie organów rozpoznających wnioski skarżącej, że jej działania utrudniające pracownikom socjalnym przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w pełni uzasadniają odmowę przyznania świadczenia.
SYGN. AKT. I OSK 59/11, I OSK 60/11