Odprawa emerytalno-rentowa przysługuje w związku z nabyciem prawa do któregoś z tych świadczeń. Nie jest konieczne, aby przejście na emeryturę czy rentę było bezpośrednim powodem rozwiązania stosunku pracy
Odprawa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę (art. 921 par. 1 kodeksu pracy). Należy się ona pracownikowi także w razie przejścia na wcześniejszą emeryturę (wyrok SN z 11 stycznia 2001 r., I PKN 187/00, OSNAPiUS z 2002 r. nr 18, poz. 429), jednak nie w razie rozpoczęcia pobierania renty rodzinnej czy świadczenia przedemerytalnego. Przysługuje niezależnie od innych odpraw, np. pracownik ma prawo jednocześnie do odprawy emerytalno-rentowej i z ustawy o zwolnieniach grupowych.

Rozwiązanie umowy

Aby nabyć prawo do tego świadczenia, stosunek pracy nie musi rozwiązać się z powodu przejścia na rentę lub emeryturę. Ważne jest tylko to, że pracownik z jednego z nich skorzystał. Istotne jest, aby zachodził związek, który może mieć charakter przyczynowy, czasowy, funkcjonalny albo mieszany (wyrok SN z 9 stycznia 2001 r., I PKN 172/00, OSNAPiUS z 2002 r. nr 16, poz. 380). Przejście na emeryturę nie musi być jedyną, wyłączną i bezpośrednią przyczyną rozwiązania stosunku pracy.
Prawo do odprawy w zasadzie nie zależy od sposobu rozwiązania umowy o pracę, przyczyny ani tego, kto dokonuje jej rozwiązania. Pracownik ma prawo domagać się jej zarówno w razie wypowiedzenia umowy, jak i zakończenia jej na mocy porozumienia stron. Firma musi także wypłacić odprawę, jeżeli umowa rozwiązała się wskutek upływu czasu, na jaki ją zawarto. Jednak świadczenie nie przysługuje w razie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika (wyrok SN z 16 listopada 2000 r., I PKN 81/00, OSNAPiUS z 2002 r. nr 11, poz. 265) albo przez pracodawcę w trybie art. 52 k.p. (wyrok SN z 24 maja 2001 r., I PKN 414/00, OSNAPiUS z 2003 r. nr 6, poz. 151).
Odprawa emerytalno-rentowa przysługuje bez względu na długość okresu zatrudnienia u danego pracodawcy, rodzaj umowy o pracę, charakter renty, przyczynę niezdolności do pracy czy jej zakres (uchwała SN z 7 stycznia 2000 r., III ZP 18/99, OSNAPiUS z 2000 r. nr 24, poz. 888).

Prawo do świadczeń

Powstanie prawa do emerytury lub z tytułu niezdolności do pracy nie musi mieć miejsca bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy. Od tego momentu może upłynąć pewien czas, np. gdy z powodu choroby rozpoczętej w czasie istnienia stosunku pracy i trwającej nieprzerwanie po jego zakończeniu, została pracownikowi przyznana renta w dacie późniejszej od daty rozwiązania stosunku pracy. Również w razie zawarcia umowy o pracę na czas określony przysługuje pracownikowi odprawa rentowa w sytuacji, gdy z woli stron umowa ta rozwiązała się z nadejściem ustalonego terminu, ale wcześniej niż uzyskanie przez pracownika uprawnień z tytułu niezdolności do pracy.

Charakter świadczenia

Odprawę emerytalno-rentową można uzyskać tylko raz. Pracownik nie może ponownie nabyć do niej prawa w związku z kolejnym zatrudnieniem i jego rozwiązaniem z powodu przejścia na emeryturę. Jest to bowiem świadczenie, które każdy pracownik powinien otrzymać raz w życiu, gdy traci swój status pracowniczy w związku z przejściem na rentę lub emeryturę (wyrok Sądu Najwyższego z 6 maja 2003 r., I PK 223/02, Prokuratura i Prawo 2004 nr 1, s. 41). Ponadto w uchwale z 18 marca 2010 r. (II PZP 1/10, OSNP 2010/17 – 18/208) Sąd Najwyższy odrzucił koncepcję odprawy uzupełniającej.
Jeżeli pracownik przechodzi kilkakrotnie na emeryturę u różnych pracodawców, ma prawo wyboru pracodawcy zobowiązanego do wypłaty odprawy emerytalnej (wyrok SN z 9 stycznia 2001 r., I PKN 172/00, OSNAPiUS z 2002 r. nr 16, poz. 380).
PRZYKŁAD
Po rozwiązaniu umowy pracownik przechodzący na rentę dostanie odprawę
Pracownik zawarł umowę o pracę na czas określony do 27 października 2009 r. W dniu 23 września 2009 r. zachorował i otrzymał zwolnienie aż do 21 marca 2010 r. W tym czasie pobierał zasiłek chorobowy. 22 marca 2010 r. nabył uprawnienie do renty z tytułu niezdolności do pracy. Stwierdził to ZUS w decyzji przyznającej rentę od dnia wyczerpania zasiłku chorobowego. Pracownik ma prawo do odprawy rentowej.