Czy gmina może upoważnić dyrektora przedszkola do zawierania indywidualnych umów z rodzicami posyłającymi dzieci do przedszkola na dłużej niż 5 godzin podstawy programowej? Czy gminy mogą sobie pozwolić na podjęcie uchwały o niepobieraniu opłat za pobyt dzieci w przedszkolu? Czy konieczne jest wprowadzenie subwencji dla przedszkoli?
Samorządy mają obowiązek zapewnienia wychowania przedszkolnego dla dzieci od trzech do sześciu lat. Jest to ich zadanie własne. Zasady pobytu dziecka w przedszkolu oraz odpłatność za ten pobyt określiła ustawa z 5 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, która doprecyzowała, kiedy i za co samorządy mogą pobierać opłaty za pobyt dzieci w przedszkolu. Ponadto na podstawie par. 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół czas przeznaczony na realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego jest nie krótszy niż pięć godzin. Dlatego rodzice, którzy zdecydują się na pozostawienie dziecka wyłącznie na pięć godzin, gdy realizowana jest podstawa programowa, nie powinni ponosić żadnych kosztów z tego tytułu. Na podstawie cytowanej wyżej nowelizacji ustawy o systemie oświaty do końca sierpnia 2011 r. rady gmin muszą podjąć nowe uchwały w sprawie wysokości opłat za pobyt dziecka w przedszkolu w czasie przekraczającym pięciogodzinny okres realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Nawet jeśli treść dotychczasowych uchwał nie zawiera przepisów sprzecznych z tą zmianą, to gminy powinny wydać nowe uchwały w sprawie opłat za przedszkola. Taki obowiązek wymuszają przepisy znowelizowanej ustawy o systemie oświaty.
Uchwały te powinny:
● określać czas – 5 godzin dziennie – w jakim będą realizowane podstawy programowe wychowania przedszkolnego (np. pięć dni w tygodniu – poniedziałek – piątek, w godzinach 8.00 do 13.00) z wyraźnym zaznaczeniem, że są one realizowane bezpłatnie,
● określić, że opłacie podlegać będą usługi opiekuńczo-wychowawcze wykraczające poza podstawę programową wychowania przedszkolnego w czasie przekraczającym pięć godzin dziennie,
● wysokość opłaty ustaloną najlepiej w wymiarze godzinowym (za każdą godzinę), której wysokość można oprzeć o proc. (np. 0,1 proc. – 0,2 proc.) minimalnego wynagrodzenia obowiązującego na podstawie odrębnych przepisów,
● termin wnoszenia opłaty (np. do 10. dnia danego miesiąca) oraz zasady zwolnień za opłaty w przypadku nieobecności dziecka w przedszkolu z określeniem minimalnego okresu nieobecności, za który przysługuje zwolnienie (np. 1 miesiąc),
● ewentualną możliwość obniżenia opłaty oraz wielkość tego obniżenia dla drugiego i każdego następnego dziecka z tej samej rodziny uczęszczającego do tego samego przedszkola,
● wyraźne określenie czego opłata nie obejmuje np. opłaty za wyżywienie oraz zajęcia dodatkowe (nauka tańca, języka obcego, gimnastyki korekcyjnej) realizowane na wniosek rodziców przez podmioty zewnętrzne, poza zadeklarowanym przez rodziców czasem pobytu dziecka w przedszkolu,
● określenie, że szczegółowy zakres i zasady odpłatności za dodatkowe świadczenia opiekuńczo-wychowawcze określi umowa cywilnoprawna zawarta pomiędzy dyrektorem przedszkola a rodzicem (opiekunem prawnym) dziecka,
● uchwała może również upoważnić wójta gminy do zwolnienia z części lub całości opłaty w uzasadnionych przypadkach na wniosek rodziców (opiekunów prawnych).
Należy zwrócić uwagę, że brak tych uregulowań skutkować będzie brakiem możliwości pobierania opłat za pobyt dziecka w przedszkolu w okresie dłuższym niż pięć godzin. Być może są gminy, które na to stać, jednak większość samorządów będzie zmuszona pobierać opłaty ze względu na rosnące koszty prowadzenia przedszkoli. Sytuację tę mogłoby radykalnie poprawić wprowadzenie subwencji celowej dla gmin przeznaczonej na prowadzenie przedszkoli. Przyczyniłoby się to do upowszechnienia opieki przedszkolnej oraz znacznego zwiększenia czasu pracy tych placówek. Jest to szczególnie ważne w kontekście obniżenia wieku rozpoczynania nauki w szkole oraz przyszłych efektów tej decyzji.