Samorządy od ponad dwóch lat mogą samodzielnie ustalać maksymalne stawki płac. Nie wszystkie gminy jednak mają wystarczające środki, aby konkurować o specjalistów i proponować im wyższe pensje
Pensja pracownika samorządowego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę składa się z wynagrodzenia zasadniczego i ustawowych dodatków np. dodatku za wieloletnią pracę. Pracownik samorządowy ma też prawo do nagrody jubileuszowej oraz jednorazowej odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz dodatkowego wynagrodzenia rocznego.

Wójt decyduje o pensji

Podstawowy jej składnik, jakim jest wysokość wynagrodzenia zasadniczego, musi zawierać się w przedziale płac dla zajmowanego stanowiska i nie może być wyższa od maksymalnej kwoty zaszeregowania.
Wraz z wprowadzeniem przed dwoma laty nowej ustawy o pracownikach samorządowych rząd zrezygnował z określania maksymalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego. Dzięki temu gminom łatwiej jest m.in. swobodnie kształtować politykę kadrową. A co za tym idzie, konkurować na rynku o specjalistów.
– O wysokości maksymalnych stawek wynagrodzeń zasadniczych decyduje nie tylko szef urzędu, ale też zamożność samorządów – mówi Witold Liszkowski, wójt gminy Puńsk.
Jego zdaniem samorządy mają często narzędzia do pozyskiwania specjalistów, ale nie mają na to środków.
Dla pracowników zatrudnianych na podstawie umowy o pracę zostały określone przez rząd minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego. Wcześniej rząd określał nie tylko stawki minimalne, ale też maksymalne.

Ustawowe dodatki

Samorządy muszą też wypłacać pracownikom dodatki do pensji zasadniczej, które wynikają z ustawy. Wśród nich jest dodatek za wieloletnią pracę, który przysługuje po pięciu latach pracy w wysokości 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Wzrasta on o procent za każdy kolejny rok pracy aż do osiągnięcia 20 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Nagroda jubileuszowa po raz pierwszy przysługuje pracownikowi po 20 latach pracy i wynosi 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego. Im większy staż pracy, tym nagroda jest wyższa i może osiągnąć nawet 400 proc. pensji. Do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę, nagrody jubileuszowej i jednorazowej odprawy wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia w innych instytucjach administracji państwowej.
– Wójt może w regulaminie określić dodatkowe nagrody lub premie za zaangażowanie urzędników w pracę. W pierwszej jednak kolejności musi jednak wywiązać się z obowiązków ustawowych – mówi dr Stefan Płażek, adwokat, adiunkt w Katedrze Prawa Samorządu Terytorialnego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Podkreśla, że stałe dodatki do pensji w ustawie nie mają charakteru motywacyjnego dla urzędników.
Taki niemotywujący charakter ma dodatkowe wynagrodzenie roczne, tzw. trzynasta pensja. Ustala się je w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymaną przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego.

Zróżnicowane płace

Nowa ustawa o pracownikach samorządowych dzieli osoby pracujące w urzędzie ze względu na formę zatrudnienia. Pracownikiem zatrudnionym na podstawie wyboru jest marszałek województwa, jego zastępca oraz pozostali członkowie zarządu. Podobnie jest w starostwie. Natomiast w gminie zatrudniony na podstawie wyboru jest wójt, burmistrz i prezydent miasta. A na podstawie powołania zatrudniani są zastępcy wójta, burmistrz, prezydent miasta i skarbnik gminy, powiatu i województwa. Pozostali pracownicy samorządowi zatrudniani są na podstawie umowy o pracę. Tych ostatnich jest najwięcej.
Minimalne płace zasadnicze pracowników samorządowych na stanowiskach urzędniczych są uzależnione od rodzaju stanowiska. Na przykład pensja zasadnicza dla sekretarza wynosi 2 tys. zł. W przypadku sekretarza Urzędu Miasta Warszawy i miast na prawach powiatu powyżej 300 tys. mieszkańców to już 2,6 tys. zł. W większości samorządów wynagrodzenia sekretarzy są wyższe od minimalnych stawek i są zbliżone do pensji skarbników. Dla tej grupy osób zatrudnionych na podstawie powołania i wyboru rząd określa minimalne i maksymalne stawki wynagrodzenia zasadniczego oraz maksymalny poziom dodatku funkcyjnego. I tak na przykład wynagrodzenie zasadnicze wójta gminy do 15 tys. mieszkańców może wynosić od 4,2 tys. do 5,9 tys. zł, a jego dodatek funkcyjny nie może przekroczyć 1,9 tys. zł.
Wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta, staroście oraz marszałkowi województwa przysługuje obligatoryjnie z mocy ustawy dodatek specjalny. Jego wysokość ma wynosić co najmniej 20 proc. i nie może przekroczyć 40 proc. wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. Z tym że w urzędach miasta stołecznego Warszawy i miast na prawach powiatu powyżej 300 tys. mieszkańców dodatek ten może wzrosnąć do 50 proc.
223 tys. pracowników jest zatrudnionych w samorządach
3,6 tys. zł wynosi średnie wynagrodzenie samorządowca