Pracownikowi bezprawnie zwolnionemu z pracy przysługują alternatywne roszczenia o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie. Żądając przywrócenia do pracy, pracownik może ponadto domagać się wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Podstawową przesłanką dającą pracownikowi podstawę do uzyskania wynagrodzenia jest to, aby sąd uznał za zasadne jego roszczenie o przywrócenie do pracy. Oddalenie powództwa o przywrócenie do pracy skutkować będzie również oddaleniem powództwa o wynagrodzenie.
Kolejną przesłanką konieczną do zasądzenia wynagrodzenia jest to, aby pracownik przywrócony do pracy pozostawał bez pracy w okresie pomiędzy bezprawnym rozwiązaniem umowy a ponownym podjęciem pracy u dotychczasowego pracodawcy.
Uzyskiwanie dochodów
W orzecznictwie przyjmuje się, że przez pozostawanie bez pracy należy rozumieć pozostawanie bez pracy u pracodawcy, którego dotyczy wyrok przywracający do pracy. Zdaniem Sądu Najwyższego pracownik, który po niesłusznym zwolnieniu domaga się wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, może dorabiać w innej firmie, nie powoduje to bowiem utraty prawa do zaległej pensji (por. wyrok SN z 27 lutego 2007 r. II PK 211/06 M P Pr. 2007/8/392).
Na prawo do wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy żadnego wpływu nie będzie miało również uzyskiwanie w okresie pozostawania bez pracy wynagrodzenia z tytułu umów o charakterze cywilnoprawnym. Również pobieranie renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy nie pozbawia pracownika prawa do wynagrodzenia za czas pozostawnia bez pracy (wyrok SN z 9 grudnia 2003 r. I PK 81/03, OSNP 2004/21/370).
Natomiast okres pobierania zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego podlega już odliczeniu od okresu, za który pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (wyrok SN z 19 kwietnia 2006 r. I PK 158/05 OSNP 2007/7-8/99).
Konieczne podjęcie pracy
Ostatnim warunkiem uzyskania wynagrodzenia jest podjęcie pracy przez pracownika w wykonaniu wyroku przywracającego go do pracy. Żądanie zasądzenia wynagrodzenia pracownik zgłosić może albo w pozwie, w którym domaga się przywrócenia do pracy, albo dopiero po pomyślnym zakończeniu tej sprawy. Jeżeli sąd zasądza wynagrodzenie w tym samym wyroku, w którym przywraca pracownika do pracy, musi to zrobić pod warunkiem, iż pracownik podejmie pracę. Oznacza to, że jeżeli pracownik pomimo korzystnego wyroku nie zdecyduje się na podjęcie pracy, nie będzie mógł wyegzekwować zasądzonego roszczenia. Jest tak dlatego, iż wyrokowi zasądzającemu wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy sąd nada klauzulę wykonalności dopiero po wykazaniu gotowości pracownika do podjęcia pracy. Fakt ten pracownik wykazać może za pomocą dowolnych środków dowodowych. Pracownik ma siedem dni na zgłoszenie gotowości podjęcia pracy.
Wynagrodzenie jest limitowane
W przypadku większości pracowników wynagrodzenie, które mogą otrzymać za okres pozostawania bez pracy, jest limitowane. Pracownik ma prawo żądać wynagrodzenia za okres faktycznego pozostawania bez pracy. Ustawodawca określił jednak maksymalne granicę wysokości tego wynagrodzenia.
W sprawach, w których doszło do bezprawnego rozwiązania umowy za wypowiedzeniem, limity te zależą od okresu wypowiedzenia. W przypadku pracowników, których okres wypowiedzenia jest krótszy od trzech miesięcy, górną granicą żądania jest wynagrodzenie za okres dwóch miesięcy, natomiast w przypadku wypowiedzenia wynoszącego trzy miesiące za okres jednego miesiąca.
Inaczej zasady zasądzenia wynagrodzenia określono w przypadku pracowników, z którymi rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia. Przysługuje im również wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy, z tym że nie mniej niż za okres jednego miesiąca i nie więcej niż za trzy miesiące.
Pracownicy uprzywilejowani
Wyjątek od powyższych zasad dotyczy pracowników podlegających szczególnej ochronie. Mają oni prawo do żądania wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy. Pracownikami posiadającymi taki przywilej na mocy kodeksu pracy są: kobiety w ciąży lub w okresie urlopu macierzyńskiego, ojciec korzystający z urlopu macierzyńskiego oraz osoby, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.
Uprawnienie powyższe przysługuje również tym pracownikom, których stosunek pracy podlega ochronie przed wypowiedzeniem na mocy przepisów szczególnych, przykładowo niektórym działaczom związkowym.
PRZYKŁAD: RYGOR NATYCHMIASTOWEJ WYKONALNOŚCI
Pracownica domagała się przywrócenia do pracy i zasądzenia wynagrodzenia za czas jednego miesiąca pozostawania bez pracy. Sąd uwzględnił jej roszczenie w całości. Po wydaniu wyroku powódka złożyła wniosek o jego uzupełnienie poprzez orzeczenie z urzędu o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności kwocie zasądzonego wynagrodzenia na podstawie art. art. 4771 par. 1 k.p.c. Sąd oddali wniosek o uzupełnienie wyroku albowiem wynikający z tego przepisu obowiązek nadania wyrokowi z urzędu rygoru natychmiastowej wykonalności w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika nie dotyczy wynagrodzenia zasądzonego na rzecz pracownika w wyroku przywracającym go do pracy z uwagi na to, iż wypłata wynagrodzenia warunkowana jest podjęciem pracy.
PRZYKŁAD: LICZY SIĘ GOTOWOŚĆ DO PRACY
Pracownik, którego sąd przywrócił do pracy, następnego dnia po uprawomocnieniu się wyroku zgłosił się do pracodawcy celem podjęcia pracy. Pracodawca nie wpuścił go na teren zakładu, ponieważ twierdził, że nie ma do niego zaufania. W procesie, który pracownik wytoczył mu o zapłatę wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy, pracodawca twierdził, że nie powinno się ono należeć pracownikowi, ponieważ nie podjął pracy. Sąd zasądzi dochodzoną kwotę, o ile pracownik udowodni, że był gotowy do podjęcia pracy, tylko pracodawca mu to uniemożliwił.
ORZECZNICTWO
  • Siedmiodniowy termin zgłoszenia gotowości niezwłocznego podjęcia pracy określony w art. 48 par. 1 k.p. biegnie od daty uprawomocnienia się orzeczenia o przywróceniu do pracy. Jest to termin prawa materialnego i nie mają do niego zastosowania przepisy o przywróceniu terminu z art. 168-172 k.p.c. Pracownik może jedynie wykazać, że pracodawca nie ma prawa odmowy ponownego zatrudnienia, gdy uchybienie tego terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika - wyrok SN z 19 grudnia 1997 r., I PKN 444/97, OSNP 1998/21/632.
  • Sąd pracy, orzekając o przywróceniu pracownika do pracy, może na podstawie art. 47 k.p. zasądzić jednocześnie wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. Zasądzenie tego wynagrodzenia następuje pod warunkiem podjęcia pracy po przywróceniu do niej; w przypadku pracowników szczególnie chronionych, w wysokości wynagrodzenia za pracę, jakie pracownik otrzymałby w okresie od rozwiązania umowy o pracę do dnia wyroku i ewentualnie z odsetkami od dnia podjęcia pracy - wyrok SN z 19 lipca 2005 r., II PK 389/04, OSNP 2006/11-12/174.
RAFAŁ KRAWCZYK
gp@infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 47, art. 57 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
■ Art. 786 par. 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).