ZUS zawiesi prawo do renty socjalnej, gdy osiągany przychód przekracza 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Od 1 grudnia 2007 r. kwota ta wynosi 811,10 zł. Na prawo do renty wpływ mają m.in. przychody z umowy o dzieło, najmu.

W stosunku osób uprawnionych do renty socjalnej obowiązują dużo bardziej restrykcyjne przepisy, niż w stosunku do pobierających emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy i rodzinne. Dotyczy to zarówno wysokości progu zarobkowego, jak i katalogu przychodów, których osiąganie może spowodować zawieszenie świadczenia.
Kiedy zawieszenie renty
Osoby uprawnione do renty socjalnej mogą osiągać przychód z działalności zarobkowej, ale jeśli mieści się on w katalogu źródeł przychodu wymienionych w ustawie o rencie socjalnej, wówczas nie może przekroczyć 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za ostatni kwartał kalendarzowy ogłoszonego przez prezesa GUS do celów emerytalnych. Obecnie - od 1 grudnia 2007 r. do 29 lutego 2008 r. próg zarobkowy wynosi 811,10 zł. W przypadku renty socjalnej nie występuje zmniejszenie świadczenia wskutek osiągania przychodu w określonej wysokości.
Jedynym przypadkiem, gdy wysokość renty socjalnej może ulec obniżeniu, jest równoczesne posiadanie uprawnień do renty rodzinnej, której wysokość nie przekracza 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie 1194,92 zł) w sytuacji, gdy łączna wysokość obydwu świadczeń wyższa jest od wspomnianej kwoty. W takim przypadku kwota renty socjalnej ulega obniżeniu do 200 proc. kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Należy jednak zaznaczyć, że przepisy przewidują w takim przypadku gwarancyjną kwotę, do której może zostać obniżona renta socjalna, tj. 10 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (obecnie 59,75 zł).
Przychody rencistów
Katalog przychodów, których osiąganie wpływa na zawieszenie renty socjalnej, jest znacznie szerszy niż w odniesieniu do innych rencistów oraz emerytów. W przypadku wszystkich rent i emerytur na wysokość świadczenia ma wpływ przychód osiągany z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, a więc m.in. z tytułu pracy wykonywanej:
  •  w ramach stosunku pracy,
  •  na podstawie umowy o pracę nakładczą,
  •  w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
  •  na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów,
  •  w ramach pozarolniczej działalności lub współpracy przy jej wykonywaniu.
Drugą grupą przychodów, których osiąganie może spowodować zawieszenie renty socjalnej, jest przychód z działalności niepodlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, ale opodatkowanej podatkiem dochodowym od osób fizycznych za zasadach określonych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zawieszenie renty może zatem nastąpić wskutek uzyskiwania przychodów m.in.: z tytułu wykonywania umowy zlecenia przez uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentów, którzy nie ukończyli 26 roku życia, honorariów z działalności twórczej lub artystycznej.
Warto zaznaczyć, że powyższe dotyczy tylko przychodu opodatkowanego na podstawie art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym na zawieszenie renty socjalnej nie wpływa przychód wymieniony w art. 29 - 30b wspomnianej ustawy, osiągany m.in. z tytułu:
  •  praw autorskich lub pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych uzyskiwanych przez osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Polski miejsca zamieszkania,
  •  wygranych w konkursach i grach.
W przypadku renty socjalnej zawieszenie świadczenia może nastąpić również wskutek uzyskiwania przychodu z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, opodatkowanych na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
PRZYKŁAD: PRAWO DO RENTY SOCJALNEJ I RODZINNEJ
Anna P. uprawniona do renty socjalnej w wysokości 501,87 zł. Po śmierci ojca nabyła prawo do renty rodzinnej w kwocie 1150 zł. Ponieważ łączna wysokość obydwu świadczeń przekroczyła 200 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta socjalna powinna zostać obniżona do tej wysokości. Ze względu jednak na to, że po dokonaniu takiego zmniejszenia świadczenie to byłoby niższe niż 10 proc. najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (wynosiłoby 44,92 zł.), ZUS obniżył rentę socjalną do minimalnej kwoty, tj. 59,75 zł.
PRZYKŁAD
SKUTKI ZAWARCIA UMOWY O PRACĘ
Kobieta uprawniona do renty socjalnej została zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Miesięczne wynagrodzenie, jakie osiąga z tego tytułu, wynosi obecnie 2400 zł. Ponieważ przychód ten osiągany jest z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i przekracza obecnie obowiązujący próg zarobkowy (811,10 zł), renta podlega zawieszeniu.
PRZYKŁAD
PRZYCHODY Z UMOWY O DZIEŁO
Mężczyzna ma prawo do renty socjalnej. Od przyszłego miesiąca zamierza zawrzeć umowę o dzieło, z tytułu której ma osiągać wynagrodzenie w wysokości 1500 zł miesięcznie. Ponieważ umowa będzie opodatkowana na zasadach przewidzianych w art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a przychód przekroczy obowiązujący obecnie próg zarobkowy, ZUS zawiesi rentę.
PRZYKŁAD: WAŻNA WYSOKOŚĆ PRZYCHODU
Osoba uprawniona do renty socjalnej zamierza od 1 lutego 2008 r. wynająć swoje mieszkanie, podpisując umowę najmu lokalu na kwotę 600 zł. Od przychodu z tego tytułu będzie odprowadzała zryczałtowany podatek dochodowy. Taki przychód wpływa na zawieszenie renty socjalnej. Ponieważ jednak jego wysokość nie przekroczy 30 proc. przeciętnego wynagrodzenia (obecnie kwoty 811,10 zł), ZUS nadal będzie wypłacał to świadczenie.
Zawiadomienie o przychodzie
Osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy mają obowiązek niezwłocznie powiadomić ZUS o osiąganiu przychodu w wysokości powodującej zawieszenie prawa do renty, składając w tym celu pisemne oświadczenie lub jeśli przychód stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne - zaświadczenie wystawione przez płatnika tych składek. W tym oświadczeniu lub zaświadczeniu należy wskazać, czy przychód w kwocie powodującej zawieszenie renty ma charakter stały, okresowy (ze wskazaniem tego okresu), czy też jednorazowy. Informacja ta ma znaczenie dlatego, że przychód przy rencie socjalnej jest rozliczany na bieżąco, co oznacza, że świadczenie zawieszane jest wyłącznie za ten miesiąc (te miesiące), w którym przekroczył on 30 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
MAREK OPOLSKI
PODSTAWA PRAWNA
Ustawa z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268 z późn. zm.).
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).