ZUS przyznaje z urzędu emeryturę rencistom, którzy ukończyli powszechny wiek emerytalny. W ten sposób tracą oni prawo do pobieranej renty, chyba że w odpowiednim czasie zgłoszą wniosek o ustalenie uprawnień emerytalnych.
Ubezpieczony przez wiele lat pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy. 12 grudnia 2010 r. ukończył 65 lat. Miał wówczas tylko 9 lat składkowych i nieskładkowych, co nie uprawniałoby go do uzyskania emerytury na wniosek. W związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego ZUS z urzędu przyznał renciście emeryturę zamiast pobieranej dotychczas renty. Krótki staż ubezpieczeniowy nie był przeszkodą w ustaleniu uprawnień emerytalnych w tym trybie.
Przyznanie emerytury nie zawsze uzależnione jest od złożenia przez osobę zainteresowaną wniosku o to świadczenie wraz z niezbędną dokumentacją. W pewnych przypadkach to sam ZUS przyznaje z urzędu emeryturę, wydając odpowiednią decyzję, bez jakiejkolwiek inicjatywy ze strony przyszłego emeryta. Chodzi o tzw. emeryturę z urzędu przewidzianą na mocy art. 27a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.), a także w art. 24a tej ustawy (dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r.).

Wymagany wiek

ZUS przyznaje z urzędu emeryturę osobom pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). Tak więc omawiana emerytura nie przysługuje rencistom, którzy ukończyli wiek uprawniający do wcześniejszej emerytury.
Emerytura może być przyznana z urzędu tylko tym osobom, które podlegały ubezpieczeniu społecznemu (przed 1 stycznia 1999 r.) lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (po 31 grudnia 1998 r.). Długość okresu ubezpieczenia może być dowolna.
Należy zaznaczyć, że emerytura przyznawana jest z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy. Oznacza to, że w razie ustalenia uprawnień emerytalnych w tym trybie świadczeniobiorca traci prawo do tej renty.



Nie każda renta uprawnia

ZUS przyznaje z urzędu emeryturę wyłącznie osobom pobierającym rentę z tytułu niezdolności do pracy przysługującą na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub na podstawie przepisów emerytalnych obowiązujących przed wejściem jej w życie (np. ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin).
Emerytura z urzędu nie może być więc przyznana m.in. osobom pobierającym rentę wypadkową z tytułu niezdolności do pracy przysługującą na podstawie ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, czy też rentę wypadkową z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków przy pracy powstałych w szczególnych okolicznościach.

Gdy renta korzystniejsza

Osoba pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy, która ukończyła powszechny wiek emerytalny, może uniknąć utraty uprawnień do tego świadczenia. Jeszcze do końca miesiąca, w których osiągnęła ten wiek, może bowiem wystąpić z wnioskiem o emeryturę. Jeśli to zrobi, ZUS nie przyzna z urzędu emerytury, ale rozpatrzy zgłoszony wniosek. W takim przypadku, gdy przyzna wnioskowane świadczenie, pozostawi uprawnienia do pobieranej dotychczas renty, o ile oczywiście świadczeniobiorca ma stwierdzoną niezdolność do pracy na dłuższy okres niż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Osoba uprawniona do renty oraz emerytury nie może jednak pobierać obydwu świadczeń – musi wybrać, które z nich ma być wypłacane.
PRZYKŁAD
Złożenie wniosku o emeryturę nie pozbawia prawa do renty
Ubezpieczona pobierająca rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na stałe 10 grudnia 2010 r. ukończyła powszechny wiek emerytalny przewidziany dla kobiet, tj. 60 lat. 22 grudnia 2010 r. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie emerytury. Ponieważ udowodniła 20-letni okres składkowy i nieskładkowy, a wniosek zgłosiła w miesiącu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, ZUS przyznał wnioskowane świadczenie. Okazało się, że dotychczasowa renta była wyższa, w związku z czym prawo do emerytury zostało zawieszone, a ZUS nadal wypłaca rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Podstawa prawna
Art. 24a i 27a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).