Samorządy do poniedziałku mają czas na wypłacenie nauczycielom tzw. jednorazowego dodatku uzupełniającego. Mogą go uniknąć, jeśli w ciągu roku zlecą im dodatkowe zajęcia lub będą zatrudniać ich na 1,5 etatu.
Gminy od 11 lat mają obowiązek zapewniania średnich płac pedagogom. W tym roku po raz drugi z tego obowiązku muszą się szczegółowo rozliczyć. Zgodnie z art. 30a Karty nauczyciela (KN) każdego roku organ prowadzący szkołę przeprowadza analizę poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego.

Dodatek do trzynastki

W tym roku zmieniła się zasada naliczania średnich. Od 1 stycznia 2011 roku obowiązuje znowelizowane rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli. Przed nowelizacją samorządy przy wypłacaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy musiały uwzględnić m.in. pensję zasadniczą, dodatki za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz warunki pracy.
Po zmianie uwzględnia ono też jednorazowy dodatek uzupełniający. Dodatek ten jest wyrównaniem do średniej za cały rok. Dlatego w wynagrodzeniu miesięcznym za urlop jest uwzględniany w wysokości 1/12 kwoty wyrównania. Dodatek też ma być uwzględniany przy wypłacaniu pedagogom tzw. trzynastej pensji.
Ponadto zgodnie z nowelizacją przy wyliczeniu dodatku uzupełniającego trzeba wliczyć do średniej wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, ekwiwalent za ten urlop, nagrodę jubileuszową i trzynastą pensję. Dlatego dodatek uzupełniający wypłacony nauczycielom w 2010 roku za poprzedni rok wlicza się do podstawy ustalenia wysokości trzynastego wynagrodzenia za rok 2010, który jest z kolei wypłacany w tym roku.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej – wynagrodzenie roczne ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Samorządy mają obowiązek wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego nie później niż w ciągu pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie.

Płaca bez motywacji

Ministerstwo Edukacji Narodowej do poprawnego wyliczenia średnich płac nauczycieli określiło dla samorządów w rozporządzeniu wzory ich wyliczenia.
Dlatego wszystkie placówki, a nie tylko szkoły, powinny być uwzględniane przy wyliczaniu średnich płac nauczycieli z określonym stopniem awansu w przeliczeniu na pełne etaty. Samorządy powinny wyliczać średnią, uwzględniając kilkanaście składników wynagrodzenia pedagogów. Jeśli np. stażyści ze wszystkich szkół na terenie gmin nie osiągają średniej, to różnica kwoty wypłaconej zgodnie ze średnią a kwotą już przez nich otrzymaną będzie im wpłacona w dodatku uzupełniającym.
Gdy wyliczona różnica na pełny etat wyniesie 100 zł, to nauczyciel zatrudniony na pół etatu otrzyma 50 zł. Z kolei nauczyciel zatrudniony na 1,5 etatu otrzyma wyrównanie do pełnego etatu w wysokości 100 zł. Ponadto, jeśli nauczyciel był zatrudniony w ubiegłym roku przez sześć miesięcy – otrzyma 50 zł dodatku proporcjonalnie do jego zatrudnienia. Na taki dodatek mogą też liczyć ci, którzy już nie pracują w szkole i nie osiągnęli średniej.



Ograniczanie wydatków

Dlatego samorządy, które zatrudniają nauczycieli na 1,5 etatu (na tyle maksymalnie pozwala Karta nauczyciela) nie będą mieć problemów z zapewnieniem średnich płac. Mogą to też zrobić przez zlecanie pedagogom dodatkowych zajęć. W zapewnieniu średnich pomaga też ustanowienie wysokich dodatków motywacyjnych, funkcyjnych czy też za tzw. wychowawstwo.
Wprawdzie dyrektorzy szkół decydują o strukturze zatrudnienia nauczycieli, ale na politykę kadrową w szkołach duży wpływ mają gminy. Zatwierdzają one ostatecznie arkusze organizacyjne szkoły na kolejny rok. W tych arkuszach proponowana jest przez dyrektorów m.in. liczba nauczycieli, którzy będą pracować w kolejnym roku szkolnym. Wtedy przy planowaniu nowego roku szkolnego gmina może przed zatwierdzeniem arkusza organizacyjnego zalecić np. niezatrudnianie nowych pedagogów.

Sprawozdanie dla wszystkich

Samorządy muszą przestrzegać terminów określonych w KN, które dotyczą wypłacenia wynagrodzeń nauczycielom. Jeśli ich nie dochowają, mogą się narazić np. na zarzut naruszenia dyscypliny finansów. Wszystkie samorządy musiały do 20 stycznia przeprowadzić analizę wydatków na wynagrodzenia nauczycieli, a tym, którzy nie osiągnęli średnich płac zagwarantowanych w ustawie, do 31 stycznia wypłacić dodatek uzupełniający.
Samorządy muszą też do 17 lutego złożyć do regionalnych izb obrachunkowych, dyrektorów szkół i związków zawodowych sprawozdanie z osiągania średnich. Nowelizacja Karty nauczyciela zobowiązała też ministra edukacji narodowej do sporządzenia jednolitego wzoru sprawozdania dla gmin.
Dodatkowo RIO co roku wydaje jego wersje elektroniczną, co ułatwia prawidłowe wyliczenie średnich. Trzeba też zaznaczyć, że takie sprawozdanie powinno być przygotowane przez wszystkie gminy. W efekcie muszą go przygotować nawet te samorządy, które nie musiały wypłacać tzw. jednorazowego dodatku uzupełniającego.

Częściowa kontrola

Kontrola w samorządach wywiązania się ich z obowiązku zapewnienia nauczycielom średnich płac odbywa się przy tzw. kompleksowej kontroli przeprowadzanej przez RIO. Sprawdzany jest wtedy sposób wyliczenia średnich i wypłacenia ewentualnego dodatku uzupełniającego. Każda gmina powinna się spodziewać kontroli pensji co cztery lata.
Gminy sprawdzane są dwukrotnie. Po raz pierwszy pracownicy RIO weryfikują poprawność sporządzonego sprawozdania. Jeśli okaże się, że są w nim nieprawidłowości, gmina będzie musiała je wyjaśnić.
Drugie sprawdzenie nastąpi przy okazji kompleksowej kontroli gminy. Kontrolerzy będą wtedy badać stopień osiągnięcia w samorządach wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości RIO powiadomi wojewodę o niewykonywaniu tego zadania przez gminę.
600 tys. nauczycieli pracuje w Polsce
Ważne!
Gminy przy wyliczeniu średnich płac dla nauczycieli za 2010 r. powinni uwzględnić dwie kwoty bazowe – za okres styczeń-sierpień 2287 zł oraz za okres wrzesień-grudzień 2446 zł
Podstawa prawna
Ustawa z 19 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Karta nauczyciela (Dz.U. nr 213, poz. 1650).
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 13 stycznia 2010 r. w sprawie sposobu opracowywania sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 6, poz. 35 z późn. zm.).