Charakter pracy nauczycieli powoduje, iż zasady udzielania im urlopu są całkowicie inne niż innych pracowników.

Przeważająca część nauczycieli zatrudniona jest w szkołach, w której organizacji pracy przewidziano ferie szkolne (zimowe i letnie). Nauczycielom tym przysługuje urlop odpowiadający okresowi ferii. Powinien on też zostać wykorzystany w czasie ich trwania.
W okresie ferii dyrektor szkoły może zobowiązać jednak nauczyciela do przeprowadzania egzaminów, wykonania prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego, opracowywania szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym w określonej formie. Czynności te nie mogą jednak łącznie zająć nauczycielowi więcej niż siedem dni. Zlecając ich wykonanie, dyrektor szkoły musi także pamiętać, iż nauczyciel ma prawo do nieprzerwanego co najmniej czterotygodniowego urlopu wypoczynkowego.
Prawo do pierwszego urlopu nauczyciel uzyskuje dopiero w dniu poprzedzającym ferie szkolne, zaś do następnych z początkiem każdego roku kalendarzowego. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego urlop wypoczynkowy nie przysługuje nauczycielom przebywającym w stanie nieczynnym wyrok SN z 29 maja 1984 r., I PR 4/84, OSNC 1985/1/16) ani nauczycielom korzystającym z urlopu dla poratowania zdrowia (wyrok SN z 10 lutego 1988 r., III PZP 4/88, niepubl.).
W czasie roku szkolnego
W tych szkołach, w których ferie szkole nie są przewidziane, nauczycielom przysługuje urlop w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów (dotyczy to na przykład nauczycieli w zakładach poprawczych, ale również nauczycieli oddziałów zerowych). Nauczycielom, którzy byli zatrudnieni tylko przez część roku szkolnego przysługuje urlop w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego, zgodnie z art. 1551, 1552 i 1552a kodeksu pracy.
Sytuacje wyjątkowe
W praktyce zdarzają się sytuacje, że nauczyciel nie może wykorzystać przysługującego mu urlopu wypoczynkowego w okresie ferii szkolnych. Może być to spowodowane niezdolnością do pracy wywołaną chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, urlopem macierzyńskim, odbywaniem ćwiczeń wojskowych albo krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego. Jeśli zajdą te okoliczności, nauczycielowi przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego w wymiarze uzupełniającym do ośmiu tygodni. Taka konstrukcja prawna oznacza, iż oceny tego, czy nauczycielowi będzie przysługiwał urlop uzupełniający dokonać można dopiero po zakończeniu ferii letnich.
Samodzielna podstawa do uzyskania urlopu uzupełniającego została przewidziana dla dyrektora i wicedyrektora szkoły. Warunkiem jego uzyskania jest to, aby na polecenie lub za zgodą organu prowadzącego szkołę nie wykorzystali urlopu w czasie ferii szkolnych z powodu wykonywania zadań zleconych przez ten organ lub prowadzenia w szkole inwestycji albo kapitalnych remontów. Podstawa do uzyskania takiego urlopu nie będzie istniała, gdy w szkole prowadzone są zwykłe prace remontowe lub gdy dyrektor szkoły nie jest w stanie wykazać tego, że wykonywał prace w szkole za zgodą lub z polecenia organu prowadzącego szkołę. W jego interesie jest zatem to, aby polecenie takie lub zgoda były udzielane na piśmie, co ułatwi mu ewentualne dochodzenie tych roszczeń.
Ekwiwalent za urlop
W razie niewykorzystania urlopu m. in. z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy nauczycielowi przysługuje ekwiwalent za urlop wypoczynkowy. Jest on ustalany na podstawie rozporządzenia ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli z 26 czerwca 2001 r. (Dz.U. nr 71, poz. 737 z późn. zm.).
Ekwiwalent przysługuje również za niewykorzystany przez nauczyciela urlop uzupełniający (por. wyrok SN z 6 października 2005 r., II PK 72/05, OSNP 2006/15-16/242). W opinii SN nauczyciel ma prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w wymiarze proporcjonalnym do okresu pracy w roku kalendarzowym, w którym ustał stosunek pracy, wtedy gdy w zatrudniającej go szkole są przewidziane ferie (uchwała z 10 maja 2006 r., III PZP 3/06 LEX nr 180655). Identyczna zasada obowiązuje w szkołach, w których ferie nie są przewidziane.
Ważne!
Za okres urlopu wypoczynkowego nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie, takie jakie otrzymywałby, gdyby w tym czasie pracował. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i zajęcia dodatkowe oblicza się na podstawie przeciętnego wynagrodzenia ze wszystkich miesięcy danego roku szkolnego, poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu
RafaŁ Krawczyk
gp @infor.pl
Podstawa prawna
■ Art. 64-67 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.).