Za określone zachowania pracownika pracodawca ma prawo ukarać go na zasadach przewidzianych w kodeksie pracy. Jakie kary można stosować? Za jakie przewinienia? Jakie są obowiązki pracodawcy, a jakie uprawnienia pracownika?

Katalog kar określa art. 108 kodeksu pracy i są to: kara upomnienia, nagany lub kara pieniężna. Pracodawca nie ma możliwości rozszerzania katalogu stosowanych kar.
Przykładowo, nie wolno mu zmusić pracownika do napisania przeprosin za swoje czyny, a następnie dołączyć takie pismo do akt osobowych pracownika.
Kary w postępowaniu dyscyplinarnym mogą być stosowane za określone przewinienia. Również tej listy, określonej w kodeksie pracy, nie można rozszerzać. Upomnienie i nagana mogą być nałożone między innymi, jeśli pracownik nie przestrzega ustalonego w zakładzie porządku i organizacji w procesie pracy. To oznacza, że w zasadzie kary te mogą być udzielone w większości przypadków nagannego zachowania pracownika. Przypadki nałożenia kary pieniężnej są bardziej zawężone i dotyczą między innymi opuszczenia miejsca pracy bez usprawiedliwienia, spożywania alkoholu w czasie pracy, naruszenia zasad bhp. Pracodawca nie ma więc prawa nałożyć na pracownika kary pieniężnej za zwykłe, niewłaściwe wykonanie obowiązków pracowniczych.
Ta sama przyczyna może być podstawą do nałożenia kary dyscyplinarnej oraz do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę. Z reguły pracodawca dokonuje wyboru, którą sankcję zastosować - karę dyscyplinarną, która ma cel wychowawczy, czy też ostateczne rozstanie się z pracownikiem (rozwiązanie umowy).
Pracodawca ma obowiązek wysłuchania pracownika przed nałożeniem kary. Do wyboru pracownika należy decyzja, czy chce on złożyć wyjaśnienia ustne czy też w formie pisemnej. Pracodawca nie ma jednak prawa narzucić mu sposobu zgłoszenia sprzeciwu. Jeżeli pracownik, po ustnym wyjaśnieniu sprawy, zgłosi chęć dalszego odniesienia się do stawianych mu zarzutów na piśmie, pracodawca jest obowiązany mu to umożliwić, zanim nałoży na niego karę.
Pracownikowi przysługuje prawo odwołania się od decyzji pracodawcy w trybie określonym kodeksem pracy. Cała procedura, z wyłączeniem sprawy w sądzie pracy, może trwać do 35 dni kalendarzowych. Skutkiem odwołania się pracownika może być albo utrzymanie kary i nałożonych na niego sankcji, albo też uchylenie kary i ewentualny zwrot kary pieniężnej.
Katarzyna Dulewicz
radca prawny i partner CMS Cameron McKenna
Katarzyna Dulewicz, radca prawny i partner CMS Cameron McKenna / DGP