Zmiany stosunku pracy nie są uregulowane jednakowo w stosunku do wszystkich członków korpusu służby cywilnej. Zależą one od tego, czy dana osoba jest pracownikiem, czy urzędnikiem służby cywilnej
Ze względu na podstawę nawiązanego stosunku pracy w skład korpusu służby cywilnej wchodzą pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę oraz mianowani urzędnicy (art. 3 ustawy o służbie cywilnej – dalej: ustawy).
Do pierwszej grupy stosuje się kodeks pracy w zakresie zmiany stosunku pracy w drodze porozumienia stron bądź wypowiedzenia warunków pracy lub płacy, a także jednostronnej czasowej zmiany w drodze polecenia pracodawcy (art. 42 par. 4 k.p.). Zastosowanie mają także przepisy dotyczące przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę (art. 231 k.p.).
Wymienione regulacje nie znajdują jednak zastosowania do urzędników służby cywilnej.

Zmiana treści umowy

W wyroku z 18 września 2008 r. (II PK 21/08, Legalis) Sąd Najwyższy stwierdził, że w odniesieniu do mianowanego członka korpusu służby cywilnej nie istnieje możliwość zastosowania instytucji wypowiedzenia warunków pracy i płacy przewidzianej w art. 42 par. 2 k.p.
Brak wypowiedzenia warunków pracy i płacy w większości pragmatyk rekompensują przepisy traktujące o przeniesieniu, delegowaniu czy skierowaniu mianowanego pracownika do wykonywania pracy na innym stanowisku w tej samej lub innej jednostce organizacyjnej.
W myśl art. 62 ust. l ustawy, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami urzędu, dyrektor generalny urzędu może w każdym czasie przenieść urzędnika służby cywilnej na inne stanowisko w tym samym urzędzie w tej samej miejscowości, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe.

Przesłanki przeniesienia

Przesłanką zastosowania tego przepisu są potrzeby urzędu. Oznaczać to może konieczność dokonania zmian personalnych na konkretnym stanowisku (wyrok NSA z 23 października 1995 r., II SA 2205/95, Prawo Pracy 1996/9, str. 40). Przyczyny przeniesienia nie mogą natomiast dotyczyć pracownika, zwłaszcza nie powinny wynikać ze sposobu wywiązywania się przez niego z obowiązków urzędniczych, powodującego utratę zaufania pracodawcy (wyrok NSA z 25 marca 1999 r., II SA/Po 882/99, Prawo Pracy 1999/9, str. 41).
Ocena wystąpienia przesłanki skutkującej przeniesieniem urzędnika należy do dyrektora generalnego. Może to być dokonane w każdym czasie. Dyrektor generalny nie musi wcześniej uprzedzić urzędnika o przeniesieniu. Może to więc nastąpić z dnia na dzień.
Odmowa wykonania przez urzędnika decyzji o przeniesieniu powoduje z mocy prawa wygaśnięcie jego stosunku pracy.
Stanowisko, na które urzędnik może być przeniesiony, nie powinno jednak należeć do grupy wyższych stanowisk urzędniczych. Przy wyznaczaniu nowego stanowiska musi być zachowany warunek polegający na uwzględnieniu przygotowania zawodowego urzędnika. Nie wolno więc go przenieść na stanowisko, do którego nie ma on odpowiednich kwalifikacji lub umiejętności.
Urzędnik, wobec którego podjęta została powyższa decyzja, zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, jeżeli jest ono wyższe od przysługującego na nowym stanowisku, tylko przez okres trzech miesięcy następujących (bezpośrednio) po miesiącu, w którym został on przeniesiony.
Bez zmiany pozostaje wysokość dodatku służbowego. Zależy ona bowiem od stopnia służbowego, uwarunkowanego głównie stażem pracy, a nie zajmowanym stanowiskiem. Przeniesienie na inne stanowisko może być dokonane bezterminowo bądź na czas określony w decyzji dyrektora generalnego.



Uzasadniona zmiana urzędu

Szef służby cywilnej, na podstawie art. 63 ust. l ustawy, może przenieść urzędnika nie zajmującego wyższego stanowiska do innego urzędu w tej samej miejscowości, jeżeli przemawia za tym interes służby cywilnej.
Przepis powyższy stanowi tylko o przeniesieniu do innego urzędu. Nie stanowi natomiast o przeniesieniu na inne stanowisko, które ma objąć przeniesiony urzędnik w „nowym” urzędzie. Dlatego uznaje się, że w tym przypadku dochodzi tylko do zmiany podmiotowej. Następuje „wymiana” pracodawcy, a treść stosunku pracy pozostaje niezmieniona. Nie wyklucza to jednak zastosowania art. 62 ust. 1, czyli wydania decyzji przez dyrektora generalnego o przeniesieniu na inne stanowisko w tym samym urzędzie.
Od decyzji szefa służby cywilnej urzędnikowi przysługuje odwołanie do prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje jej wykonania (art. 67 ustawy). Na decyzję prezesa Rady Ministrów przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Szef służby cywilnej może przenieść czasowo, na okres nieprzekraczający dwóch lat, urzędnika niezajmującego wyższego stanowiska w służbie cywilnej do innego urzędu w innej miejscowości, jeżeli przemawia za tym szczególny interes tej służby. Przeniesienie takie może nastąpić najwyżej dwa razy w czasie trwania stosunku pracy.
Użyty przez ustawodawcę wyraz „szczególny” oznacza, że przyczyna, która uzasadnia podjęcie decyzji o takim przeniesieniu, musi być poważniejsza od tych, które wystarczają do uzasadnienia przeniesienia urzędnika do innego urzędu w tej samej miejscowości.
Decyzja o przeniesieniu poważnie wkracza w życie prywatne urzędnika. Dlatego ustawodawca przewidział, że zakazane jest przeniesienia do innej miejscowości urzędnika będącego kobietą ciężarną lub jedynym opiekunem dziecka w wieku do lat 15. Ustawa zabrania także przeniesienia do innej miejscowości, gdy stoją temu na przeszkodzie inne, szczególnie ważne względy osobiste lub rodzinne. Istnienie tych innych okoliczności musi wykazać urzędnik.
Jeżeli przemawiają za tym uzasadnione potrzeby urzędu lub interes służby cywilnej, członka korpusu służby cywilnej zajmującego wyższe stanowisko w służbie cywilnej można przenieść w każdym czasie na stanowisko urzędnicze w tej samej miejscowości. Pod warunkiem że będzie ono co najmniej równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskiem zajmowanym przed zatrudnieniem na wyższym stanowisku w służbie cywilnej oraz zgodne z jego kwalifikacjami i przygotowaniem zawodowym.
Tylko ten ostatni warunek musi być spełniony w przypadku przeniesienia członka korpusu służby cywilnej, który przed zatrudnieniem na tym stanowisku nie był zatrudniony w służbie cywilnej.

Likwidacja urzędu

W razie likwidacji urzędu, w którym urzędnik wykonuje pracę, szef służby cywilnej przenosi go do innego urzędu w tej samej lub innej miejscowości oraz zobowiązuje dyrektora generalnego tego urzędu do wyznaczenia mu stanowiska, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe.
Od decyzji tej urzędnikowi przysługuje odwołanie do prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji.
Niepodjęcie pracy w urzędzie do którego urzędnik został przeniesiony ze względu na likwidację lub reorganizację poprzedniego pracodawcy powoduje z mocy prawa wygaśnięcie stosunku pracy.

Na wniosek lub za zgodą

Członek korpusu służby cywilnej, zarówno urzędnik, jak i pracownik, także zajmujący wyższe stanowisko w służbie cywilnej, może być przeniesiony do innego urzędu w tej samej albo w innej miejscowości na swój wniosek lub za swoją zgodą, jeżeli tylko nie narusza to interesu służby cywilnej.
Przeniesienie to następuje za zgodą stron, tj. urzędnika i obydwu urzędów, przy czym inicjatywa wychodzi albo od urzędnika (przeniesienie na wniosek urzędnika), albo od jednego z urzędów (przeniesienie za zgodą urzędnika). Formalnie jednak przeniesienia dokonuje dyrektor generalny urzędu, w którym członek korpusu służby cywilnej ma być zatrudniony, za zgodą dyrektora generalnego urzędu, z którego odchodzi.
Sąd Najwyższy o skutkach likwidacji urzędu
1. Pracownikowi mianowanemu nie można wypowiedzieć warunków pracy lub płacy na podstawie art. 42 k.p.
2. Mianowanie nie oznacza jedynie powierzenia stanowiska, lecz jest jednocześnie aktem z którym wiąże się powstanie stosunku pracy tego pracownika z określonym urzędem. Likwidacja tego stanowiska nie powoduje więc utraty mocy prawnej mianowania, a stosunek pracy nie staje się stosunkiem umownym.
Wyrok SN z 19 stycznia 1998 r., I PKN 480/97, OSNAPiUS 1999/1/5
Podstawa prawna
Art. 61, art. 62 – 67, 70 pkt 7 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505 z późn. zm.).