Kobiety w ciąży zatrudnione w samorządach, urzędach centralnych i służbie cywilnej mają bezwzględny zakaz pracy po godzinach. Ograniczenia są też przewidziane dla urzędników wychowujących dzieci i opiekujących się chorymi.
W administracji państwowej urzędnicy zatrudniani są m.in. na podstawie ustaw: o pracownikach urzędów państwowych, służbie cywilnej i pracownikach samorządowych. Odrębność tych przepisów oznacza, że w poszczególnych urzędach inaczej jest na przykład rozliczany dodatkowy czas pracy lub sposób zatrudnienia. Jednak coraz częściej pojawia się tendencja do ujednolicania przepisów wspomnianych ustaw. Ostatnio wprowadzono zmiany dotyczące dodatkowej pracy dla pracowników urzędów państwowych. Została ona dostosowana do pozostałych pracowników administracji państwowej.

Zgoda pracownika

Zgodnie z ostatnią nowelizacją ustawy o pracownikach urzędów państwowych szef urzędu będzie musiał uzyskać zgodę pracownika opiekującego się dzieckiem, aby ten został w pracy po godzinach. Wcześniej obowiązywał bezwzględny zakaz zlecania dodatkowej pracy urzędniczkom opiekującym się małymi dziećmi i osobami wymagającymi stałej opieki. Po zmianach zarówno mężczyźni, jak i kobiety mogą sami decydować o tym, czy chcą dłużej zostać w pracy. Do tej pory nawet za zgodą urzędniczki pracodawca nie mógł jej zlecić pozostania po godzinach. W efekcie osoba opiekującą się dzieckiem po przepracowaniu 8 godzin musiała być zwolniona do domu, nawet jeżeli chciałaby dłużej zostać w pracy. Większość jednak urzędów nie stosowało się do tego przepisu. Jego nowelizacja została dokonana na wniosek Kancelarii Sejmu.
Czas pracy pracownika urzędów państwowych nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo. W uzasadnionych przypadkach może zostać wydłużony do 12 godzin. Jeśli jest taka potrzeba, urzędnicy muszą też pracować w nocy, święta i niedziele. Tych wyjątków nie stosuje się do kobiet w ciąży. Nowelizacja ustawy utrzymała bezwzględny zakaz zatrudniania ich w nadgodzinach. Rozkład czasu pracy w tygodniu oraz jego wymiar w poszczególnych dniach tygodnia ustala kierownik urzędu zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu prezesa Rady Ministrów. Dni tygodnia niebędących dniami pracy w urzędzie nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego. Z kolei, urzędnikowi państwowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego, poza normalnymi godzinami pracy, przysługuje według jego wyboru wynagrodzenie lub wolny czas, z tym że wolny czas może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Urzędnikom państwowym zatrudnionym w urzędach naczelnych i centralnych organów administracji państwowej na stanowiskach kierowniczych i samodzielnych przysługuje wolny czas za pracę wykonywaną w porze nocnej oraz w niedzielę lub święto.

Oświadczenie urzędnika

Urzędnik, który opiekuje się dzieckiem do lat ośmiu, powinien przedstawić w dziale kadr pracodawcy oświadczenie o sprawowaniu opieki nad dzieckiem i dołączyć do niego skrócony odpis aktu urodzenia dziecka. Urzędnik opiekujący się osobą niepełnosprawną poza oświadczeniem może dołączyć orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (umiarkowane lub znaczne). To pierwsze dotyczy dzieci w wieku do lat 16.
Dodatkowo urzędnik może potwierdzić fakt opiekowania się osobą niepełnosprawną zaświadczeniem z gminy, w którym będzie stwierdzone, że otrzymuje świadczenia na tę osobę, na przykład zasiłek pielęgnacyjny.



Korpus służby cywilnej

W ministerstwach, urzędach wojewódzkich i skarbowych niewielka część pracowników jest zatrudniana na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Są to najczęściej stanowiska związane z obsługą urzędu. W zdecydowanej większości w administracji rządowej zatrudnieni są pracownicy i urzędnicy służby cywilnej. Tworzą oni tzw. korpus służby cywilnej. Czas pracy członków korpusu służby cywilnej nie może przekraczać ośmiu godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż osiem tygodni. W przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy i jej organizacją mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 12 godzin na dobę. W rozkładach tych czas pracy nie może jednak przekraczać średnio 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 12 tygodni. Podobnie jak przy pracownikach urzędów państwowych – dni tygodnia niebędących dniami pracy w urzędzie nie wlicza się do urlopu wypoczynkowego. Jeżeli wymagają tego potrzeby urzędu, członek korpusu służby cywilnej na polecenie przełożonego wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach także w nocy oraz w niedziele i święta.
Pracownikowi służby cywilnej za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze. Z kolei urzędnikowi służby cywilnej za pracę w godzinach nadliczbowych wykonywaną w porze nocnej przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze. Urzędnikowi za pracę w niedzielę przysługuje dzień wolny od pracy w najbliższym tygodniu, a za pracę w święto przysługuje inny dzień wolny. Na wniosek członka korpusu służby cywilnej przysługujący czas wolny może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
W nadgodzinach nie wolno pracować kobietom w ciąży, które są w korpusie służby cywilnej. Kierownik nie może też zlecać dodatkowej pracy – bez zgody członka korpusu służby cywilnej – jeśli sprawują one opiekę nad osobami wymagającymi stałej opieki lub dziećmi w wieku do lat ośmiu.

Nadgodziny w gminach

Obowiązek pozostawania po godzinach został też wprowadzony dla pracowników samorządowych. Tak więc jeśli wymagają tego potrzeby urzędu, pracownik na polecenie przełożonego wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach także w porze nocnej oraz w niedziele i święta. Tego obowiązku nie stosuje się do kobiet w ciąży oraz, bez ich zgody, do pracowników samorządowych sprawujących opiekę nad osobami wymagającymi stałej pomocy lub opiekujących się dziećmi w wieku do ośmiu lat. Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas na wniosek pracownika może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
Ważne
Zgodnie z ostatnią nowelizacją ustawy o pracownikach urzędów państwowych szef urzędu będzie musiał uzyskać zgodę pracownika opiekującego się dzieckiem, aby ten został w pracy po godzinach
Pracownicy samorządowi
Pracownicy samorządowi pracują w:
● gminach,
● starostwach,
● urzędach miast,
● urzędach marszałkowskich.
Podstawa prawna
Ustawa z 5 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. nr 165, poz. 1118).
Art. 42 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458).
Art. 97 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. nr 227, poz. 1505).