Poszkodowany pacjent dostanie rekompensatę szybciej, ale maksymalnie może to być tylko 300 tys. zł. Dziś sądy orzekają znacznie wyższe kwoty, lecz sprawy ciągną się latami.

Prace nad projektami ustaw, które znajdą się w tzw. pakiecie zdrowotnym, nabierają tempa. Resort zdrowia przesłał do konsultacji kolejny – projekt nowelizacji ustawy o prawach pacjenta. Przygotowanymi zmianami zaskoczona jest Krystyna Kozłowska, rzecznik praw pacjenta, bo projekt – chociaż dotyczy działania podległego jej urzędu – powstał bez jej udziału.

Propozycje resortu zdrowia mają pomagać tym osobom, które uważają, że zostały pokrzywdzone w czasie leczenia, oraz tym, których bliscy ponieśli śmierć na skutek błędu medycznego. Przede wszystkim szybciej niż obecnie mają być im wypłacane odszkodowania i renty. O ich przyznawaniu (lub odmowie) mają decydować specjalne komisje wojewódzkie. Rozstrzygnięcia w tych sprawach będą zapadać w ciągu siedmiu miesięcy. To bardzo szybko, zwłaszcza że obecnie średni czas oczekiwania na przyznanie rekompensaty wynosi cztery lata.

Niestety, w zamian za to, że pacjent dostanie odszkodowanie szybciej, jego kwota będzie niższa. Obecnie średnia wysokość rekompensaty za śmierć pacjenta wynosi pół miliona złotych. Od 2012 roku, kiedy ustawa ma zacząć obowiązywać, rodzina zmarłego będzie mogła uzyskać maksymalnie 300 tys. zł.

Projekt zakłada też, że osoba, która zgodzi się na szybszą ścieżkę dochodzenia roszczeń, nie będzie mogła później skierować sprawy do sądu powszechnego.

Zdaniem niektórych specjalistów zawężenie możliwości korzystania z szybkiej ścieżki tylko do pacjentów poszkodowanych w szpitalach może być podstawą do skargi konstytucyjnej. Przepisy nie precyzują bowiem, czym są warunki szpitalne – czy określają je zakres i warunki udzielanych tam świadczeń, czy np. liczba łóżek. Eksperci podkreślają, że w takiej sytuacji pojawia się wiele pytań. Na przykład czy błąd popełniony w placówce, która udziela świadczeń z zakresu chirurgii jednego dnia, można już podciągnąć pod warunki szpitalne, czy też nie. Podobny problem interpretacyjny może dotyczyć również skarg na nieprawidłowości popełniane przez pracowników służb ratowniczych.

Nawet cztery lata ofiara błędu medycznego musi czekać na przyznanie jej odszkodowania. Ministerstwo Zdrowia (MZ) chce skrócić ten okres do 7 miesięcy. Z możliwości szybszego dochodzenia roszczeń nie skorzystają jednak wszyscy pacjenci. Ma być zarezerwowana wyłącznie dla osób pokrzywdzonych w szpitalach. Resort zdrowia argumentuje, że to tam najczęściej dochodzi do błędów medycznych.
Zmniejszą się również kwoty przyznawanych rekompensat. Obecnie najwyższa rekompensata przyznana przez sąd za utratę zdrowia w wyniku źle prowadzonego leczenia wyniosła 1,5 mln zł. MZ chce, aby te osoby, które skorzystają z szybkiej ścieżki dochodzenia roszczeń i nie pójdą do sądu, otrzymały do 100 tys. zł.

Losowy skład komisji

MZ przekazało do konsultacji społecznych projekt nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku paw pacjenta. Ma on wprowadzić całkiem nową drogę dochodzenia roszczeń przez ofiary błędów medycznych. Zamiast kierować sprawę na drogę sądową (cywilną lub karną), pacjent będzie mógł dochodzić swoich roszeń przed specjalnie powołaną komisją do spraw orzekania o błędach medycznych. Będą one działać w każdym województwie. W ich skład będzie wchodzić 12 osób, w tym po jednym przedstawicielu resortu zdrowia oraz rzecznika praw pacjenta. Jednak do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy wojewoda będzie losowo wybierać spośród nich tylko cztery.
Takie rozwiązanie krytykują zarówno organizacje pacjentów, jak i sam rzecznik praw pacjenta.
– Można się bowiem spodziewać, że przy badaniu części spraw zabraknie mojego przedstawiciela – uważa Krystyna Kozłowska, rzecznik praw pacjenta (RPP).
Stanisław Maćkowiak, prezes Federacji Praw Pacjenta, w swojej ocenie losowego doboru członków komisji zajmującej się przypadkami ofiar błędów medycznych idzie jeszcze dalej.
– To absurd. Dlaczego w ich składzie raz mają być przedstawiciele resortu zdrowia czy rzecznika, a w innym już nie. To nie ma żadnego uzasadnienia merytorycznego – mówi Stanisław Maćkowiak.



Bez orzekania winy

Obecnie pacjent, który uważa, że jest ofiarą błędu medycznego, musi udowodnić winę lekarza. W nowym systemie takiej potrzeby już nie będzie. Postępowanie prowadzone przez komisje, na podstawie dokumentacji medycznej, zeznań stron, a także opinii biegłych, ma doprowadzić do zawarcia ugody i przyznania pokrzywdzonemu odszkodowania. Te będzie wypłacał zakład ubezpieczeń, z którym dany szpital ma zawarte ubezpieczenie OC. Brak konieczności orzekania o winie konkretnego lekarza już budzi kontrowersje wśród samych zainteresowanych. Z jednej strony samorząd lekarski chwali takie rozwiązanie, z drugiej – związki zawodowe lekarzy nie wykluczają zaskarżenia nowych przepisów do Trybunału Konstytucyjnego.
– Procesy przed sądami powszechnymi trwają po kilka lat, co nie służy ani pacjentowi, chcącemu szybko uzyskać rekompensatę finansową, ani lekarzowi, który nosi brzemię być może popełnionej winy – tłumaczy Maciej Hamankiewicz, prezes Naczelnej Rady Lekarskiej (NRL).
Krzysztof Bukiel, przewodniczący Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy (OZZL), uważa jednak, że skoro w projekcie ustawy jest mowa o błędach medycznych, to żeby udowodnić ich popełnienie, trzeba wskazać winnego.
– Definicja błędu medycznego obowiązuje w prawie karnym. A tam należy udowodnić winę. Dlatego, żeby nie narażać się na zarzut niekonstytucyjności, resort zdrowia powinien w projekcie raczej posługiwać się pojęciem wypadku medycznego – uważa Dorota Karkowska, ekspert ds. ochrony zdrowia Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej ks. Adama Nowaka.

7 miesięcy na odszkodowanie

Jak tłumaczy resort zdrowia, brak konieczności orzekania o winie ma przyśpieszyć uzyskiwanie roszczeń przez pokrzywdzonych pacjentów. Obecnie właśnie obowiązek wskazywania winnego lekarza stanowi jedną z głównych przyczyn zbyt długiego oczekiwania na wypłatę odszkodowania czy renty.
Inny powód przewlekłości postępowania w przypadku błędów medycznych to brak odpowiedniej liczby biegłych sądowych. Obecnie na uzyskanie ich opinii trzeba czekać nawet dwa lata.
W tej sprawie interweniowała już u ministra sprawiedliwości rzecznik praw pacjenta. Jak na razie bezskutecznie, bo sprawa rozbija się o pieniądze. Żeby biegłych było więcej, resort musiałby przeznaczyć na ich opłacenie dodatkowe środki. A tych na razie nie ma. Tego problemu nie rozwiązuje również nowy projekt resortu zdrowia, bo komisje wojewódzkie będą musiały również opierać się na opiniach biegłych. Dlatego dotrzymanie terminu 7 miesięcy na zawarcie ugody przez pokrzywdzonego ze szpitalem może okazać się niewykonalne.

Tylko niektóre błędy

Najwięcej wątpliwości wzbudza jednak ograniczenie kręgu pacjentów, którzy będą mogli skorzystać z szybszej ścieżki uzyskiwania odszkodowań. Taką możliwość będą bowiem mieli tylko pokrzywdzeni w czasie leczenia szpitalnego.
– To nielogiczne, przecież do zakażenia np. żółtaczką może dojść równie dobrze w czasie robienia zastrzyku w ambulatorium – uważa Stanisław Maćkowiak.
Niewykluczone ze z czasem katalog pacjentów zostanie rozszerzony.
Osoby, które zdecydują się na zawarcie ugody ze szpitalem przed komisją wojewódzką, nie będą mogły dochodzić swoich roszczeń dodatkowo na drodze sądowej. Może się więc okazać, że część z nich oczekując jednak wyższego odszkodowania (ustawa określa maksymalną wysokość), wybierze dłuższą, ale bardziej opłacalną dla nich drogę sądową.