Od ostatniej reformy edukacji minęło 10 lat. Nowa, która została wprowadzona w ubiegłym roku, będzie wdrażana do 2017 roku. Skutki jej wprowadzenia odczuwają nie tylko uczniowie, ale też szkoły i samorządy.
Reforma programowa jest wdrażana stopniowo. Została ona wprowadzona w ubiegłym roku. W roku szkolnym 2010/2011 reforma obejmie już przedszkola, I i II klasy szkół podstawowych oraz I i II klasy gimnazjów. Wdrażanie reformy programowej w liceach ogólnokształcących i zasadniczych szkołach zawodowych zakończy się za pięć lat – w roku 2015; w technikach i liceach artystycznych – w 2016 roku, a w liceach uzupełniających – w 2017 roku.
Wraz z wprowadzeniem reformy programowej znowelizowana została m.in. ustawa o systemie oświaty. W jej efekcie na samorządy, dyrektorów szkół i kuratoria oświaty zostały nałożone nowe obowiązki.

Jakie podręczniki

Wprowadzona podstawa programowa doprowadziła do tego, że nauczyciele muszą co roku wybierać nowe podręczniki dla uczniów. W szkole podstawowej wymiana starych książek na nowe będzie trwać do sześciu lat, zaś w gimnazjach i szkołach średnich kolejne sześć lat.
Dodatkowo od dwóch lat obowiązują nowe przepisy, które zniosły ustawowy limit dotyczący stosowania przez szkoły podręczników do określonego przedmiotu. Szkoły co roku mogą je zmieniać. Podobnie jak program nauczania. W roku szkolnym 2007/2008 limit ten wynosił trzy podręczniki i obowiązywał przez trzy lata.
Na zniesieniu wskazanych wyżej limitów korzystają głównie wydawnictwa szkolne, które przekonują nauczycieli do częstszych zmian podręczników. Dyrektorzy i nauczyciele na terenie całej gminy mogą jednak wspólnie ustalić, że te same podręczniki będą na przykład przez kolejne trzy lata stosowane we wszystkich klasach. Trzeba jednak zaznaczyć, że nauczyciele rzadko dochodzą do porozumienia w tym zakresie.
Często do zakupu nowych podręczników zmuszają też sami wydawcy przez wprowadzanie zmiany treści samych podręczników. MEN chce, aby od przyszłego roku obowiązywała zasada, że podręczniki mogą być zmieniane dopiero po trzech latach ich obowiązywania.

Wyprawka szkolna

Nowa podstawa programowa jest najbardziej dolegliwa dla uczniów, którzy w biegłym roku rozpoczęli naukę w szkole podstawowej i gimnazjum. W efekcie przez kolejne lata te roczniki muszą zaopatrywać się wyłącznie w nowe podręczniki. Dlatego rządowy program – Wyprawka szkolna – przewiduje dofinansowanie do zakupu podręczników dla uczniów pochodzących z najbiedniejszych rodzin. W tym roku wartość pomocy wynosi do 170 zł dla ucznia klas I – III szkoły podstawowej i 310 zł dla ucznia II klasy gimnazjum. Tylko II klasa gimnazjum (z uwagi na reformę programową) drugi rok musi zaopatrzyć się w nowe podręczniki. Takiej pomocy udziela się dzieciom z rodzin, w których dochód w przeliczeniu na członka rodziny nie przekracza 351 zł – kryterium dochodowego, uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej. Dodatkowo dofinansowanie mogą też otrzymać uczniowie z rodzin uzyskujących wyższe dochody, jeżeli znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. Ich liczba nie może jednak przekroczyć 10 proc. ogólnej liczby uczniów objętych programem w danej gminie.
O środki pieniężne mogą też ubiegać się rodzice osób niepełnosprawnych. Wprawdzie gminy ustalają wcześniejszy termin na składanie wniosków do dyrektorów szkół o dofinansowanie na zakup podręczników, ale często są one przyjmowane nawet do połowy września. Do składanego wniosku rodzic musi dołączyć zaświadczenie o dochodach. Dyrektorzy mogą wypłacać rodzicom przyznane dofinansowanie po okazaniu przez nich faktur lub paragonów na zakup podręczników.
Wraz z wprowadzeniem reformy programowej w pierwszym roku jej obowiązywania uczniowie nią objęci mieli prawo pozostawiać w szkole podręczniki i przybory szkolne. Również i w tym roku szkolnym dla uczniów I i II klas podstawowych i gimnazjalnych – dyrektorzy szkół muszą umożliwić pozostawianie podręczników i przyborów szkolnych. Docelowo w kolejnych latach taką możliwość zyskają pozostali uczniowie. Ma to doprowadzić do ograniczenia noszenia przez uczniów ciężkich tornistrów. Taki obowiązek został wprowadzony w związku z pojawiającym się co roku u dzieci problemem zbytniego obciążania ich noszeniem tornistrów. W ocenie lekarzy tornistry uczniów nie powinny ważyć więcej niż 3 – 4 kg. Noszenie zbyt ciężkich tornistrów przez kilkanaście lat nauki często prowadzi do uszkodzenia kręgosłupa u dzieci i młodzieży. Takie przeciążenia wynikają z konieczności przynoszenia wielu podręczników i ćwiczeń oraz przyborów szkolnych. Z kolei, jeżeli nie przyniosą oni np. jakiegoś potrzebnego podręcznika, otrzymują ocenę negatywną za jego brak. Dlatego ważne jest, aby nauczyciele, planując zajęcia na kolejny dzień, informowali uczniów, których podręczników lub ćwiczeń nie muszą przynosić do szkoły. Mogą też ustalić, że z takich przedmiotów jak plastyka, muzyka lub technika na szkolną ławkę wystarczy jeden podręcznik.
W związku z nowym obowiązkiem szkół gminy będą musiały sfinansować zakup szafek do przechowywania podręczników i przyborów szkolnych. Resort edukacji podkreśla jednak, że nie nakłada on na szkoły obowiązku zakupu nowych szafek. Dyrektorom pozostawia się pełną swobodę sposobu realizacji tego obowiązku. Ministerstwo proponuje np. wykorzystanie części szafy znajdującej się obecnie w pomieszczeniu, części szuflad w regale na pomoce szkolne, półek w szatni czy pojemników samodzielnie wykonanych przez uczniów. Szkoła powinna wygospodarować miejsce do pozostawienia niektórych podręczników i przyborów szkolnych, natomiast nie ma obowiązku zakupu i zapewnienia uczniom konkretnych rodzajów szaf.



Edukacja dla bezpieczeństwa

Uczniowie gimnazjów, zasadniczych szkół zawodowych, liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych i techników drugi rok szkolny będą podlegać obowiązkowej nauce w zakresie edukacji dla bezpieczeństwa. Właśnie takim przedmiotem został zastąpiony poprzedni przedmiot przysposobienie obronne. Zajęcia z niego odbywają się w wymiarze jednej godziny tygodniowo. To również skutek nowej reformy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego. W ramach edukacji dla bezpieczeństwa przewidziane jest też organizowanie przez szkoły specjalistycznych obozów.
Warto również zauważyć, iż reforma programowa zakłada też zwiększanie autonomii szkół w kreowaniu efektywnego procesu kształcenia. Ma to polegać m.in. na stworzeniu możliwości prowadzenia dwóch godzin zajęć z wychowania fizycznego w formach innych niż zajęcia klasowo-lekcyjne. Mogą to być np. wycieczki turystyczne, zajęcia korekcyjne lub gry i zabawy ruchowe.
Edukacją dla bezpieczeństwa we wrześniu objęci zostaną uczniowie klas I i II gimnazjum. Nie będzie to dotyczyć uczniów klas III. Do pozostałych szkół ponadgimnazjalnych przedmiot ten zostanie wprowadzony od roku szkolnego 2012/2013. Natomiast od września tego roku w szkołach tych uczniów będzie obowiązywał dotychczasowy przedmiot przysposobienie obronne. Stary system nauczania ma objąć w latach 2009/2012 uczniów klas I i II, natomiast w roku szkolnym 2012/2013 uczniów klas II tych szkół. Wprowadzenie edukacji dla bezpieczeństwa ma na celu przygotowanie uczniów do właściwego zachowania się m.in. podczas ewentualnego zagrożenia terrorystycznego.

Przekazywanie szkół

Większość zmian związanych z wprowadzeniem reformy edukacyjnej, w tym programowej, została określona w nowelizacji ustawy o systemie oświaty. Wprowadza ona także ułatwienia przy przekazywaniu szkół przez gminy np. stowarzyszeniom rodziców. Szkoła może zostać przekazana na podstawie uchwały rady gminu lub powiatu. Stosowną uchwałę o przekazaniu szkoły podejmuje rada. Trafia ona następnie do kuratora oświaty. Ten opiniuje jedynie możliwość przekazania szkoły osobie fizycznej lub prawej. Jeśli opinia jest pozytywna, gmina może podpisać umowę o przekazaniu szkoły. Zdaniem MEN wójt może też przesłać do kuratora z prośbą o zaopiniowanie projekt uchwały o przekazaniu szkoły. Ministerstwo wskazuje również, że nie jest konieczne podejmowanie oddzielnej uchwały o samym zamiarze przekazania placówki. Umowa zawierana między gminą a stowarzyszeniem powinna w szczególności zawierać zasady przyjmowania uczniów i korzystania z mienia placówki. W taki sposób mogą zostać przekazane szkoły do 70 uczniów.



Ważne
Lista nowych obowiązujących podręczników znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej – www.reformaprogramowa.men.gov.pl/nowepodreczniki. Dyrektor szkoły wykaz podręczników powinien podać do publicznej informacji każdego roku do 15 czerwca
Na czym polegają najważniejsze zmiany
Zmiany w nowej podstawie programowej dla ucznia rozpoczynającego naukę w szkole:
Edukacja polonistyczna
● Nauczyciel wprowadza wszystkie litery alfabetu oraz kształtuje umiejętność nauki czytania w połączeniu z nauką pisania liter.
● Zwraca się uwagę na umiejętność słuchania i rozumienia wypowiedzi oraz budowania własnych wypowiedzi z uwzględnieniem kultury języka.
● Dużą wagę przykłada się do umiejętności wypowiadania się w tzw. małych formach teatralnych.
● Uczeń powinien przestrzegać zasad kaligrafii, a także dbać o estetykę i poprawność graficzną pisma.
● Uczeń musi umieć korzystać z pakietów edukacyjnych pod kierunkiem nauczyciela.
● Uczeń interesuje się książkami i czytaniem.
Język obcy nowożytny
● W nowej podstawie po raz pierwszy zostały zapisane treści i wymagania odnoszące się do nauki języka obcego nowożytnego.
● Uczeń prowadzi i rozumie prosty dialog, czyta ze zrozumieniem proste wyrazy i proste zdania.
Edukacja matematyczna
● Uczeń sprawnie liczy obiekty (dostrzega regularności dziesiątkowego systemu liczenia),
● Uczeń wyznacza sumy (dodaje) i różnice (odejmuje), manipulując obiektami lub rachując na zbiorach zastępczych, np. na palcach; sprawnie dodaje i odejmuje w zakresie do dziesięciu, poprawnie zapisuje te działania.
● Uczeń w zakresie pomiaru:
a) długości: mierzy długość, posługując się np. linijką; porównuje długości obiektów,
b) ciężaru: potrafi ważyć przedmioty; różnicuje przedmioty cięższe, lżejsze; wie, że towar
w sklepie jest pakowany według wagi,
c) płynów: odmierza płyny kubkiem i miarką litrową,
d) czasu: nazywa dni tygodnia i miesiące; orientuje się, do czego służy kalendarz i potrafi z niego korzystać; rozpoznaje czas na zegarze w takim zakresie, który pozwala mu orientować się w ramach czasowych szkolnych zajęć i domowych obowiązków; w zakresie obliczeń pieniężnych:
– zna będące w obiegu monety i banknot o wartości dziesięciu zł; zna wartość nabywczą monet i radzi sobie w sytuacji kupna i sprzedaży,
– zna pojęcie długu i konieczność spłacenia go.
Wychowanie fizyczne
Kształtowanie sprawności fizycznej dzieci i edukacja zdrowotna. W ramach treści wychowania fizycznego zapisano również treści dotyczące edukacji zdrowotnej. Na kolejnym etapie edukacyjnym są one kontynuowane.
Podane w podstawie umiejętności dotyczą dzieci o prawidłowym rozwoju fizycznym. Umiejętności dzieci niepełnosprawnych ustala się stosownie do ich możliwości.
Uczeń potrafi między innymi:
– chwytać piłkę, rzucać nią do celu i na odległość, toczyć ją i kozłować,
– wie, że dzieci niepełnosprawne znajdują się w trudnej sytuacji i pomaga im.
Źródło: MEN
Podstawa prawna
Ustawa z 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 56, poz. 458).
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 8 czerwca 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczania do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. nr 89, poz. 730).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników oraz wypłaty uczniom zasiłku powodziowego na cele edukacyjne (Dz.U. nr 95, poz. 612).
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 25 sierpnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. nr 139, poz. 1130).