Czy pracownicy kuratoriów będą mieli obowiązek podnoszenia swoich kwalifikacji? Jak będzie realizowany nadzór pedagogiczny? Na jaką pomoc ze strony kuratoriów mogą liczyć szkoły?
Dorota Śliwińska
Kuratorium Oświaty w Poznaniu
Rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. nr 168, poz. 1324), rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 14 września 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kuratoriów oświaty oraz zasad tworzenia ich delegatur, a także zmiany ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, wpłynęły na sposób i organizację pracy kuratoriów oświaty. Przede wszystkim określono szczegółowe warunki i tryb oraz formy sprawowania nadzoru pedagogicznego.
Formami nadzoru pedagogicznego są: ewaluacja, kontrola i wspomaganie. Przed wejściem w życie nowych przepisów wizytator zarówno kontrolował, oceniał, jak i wspomagał szkołę, co często rodziło dylematy moralne. Groziło także nadmierną koncentracją wizytatora na badaniu jednego obszaru, np. zgodności pracy szkoły czy placówki z przepisami prawa, kosztem wspomagania czy oceny, jakości i efektów kształcenia.
W świetle nowego rozporządzenia o organizacji kuratoriów znika pojęcie rejon wizytacyjny. By zapewnić właściwe wykonywanie zadań wynikających ze sprawowania nadzoru pedagogicznego, wizytatorzy przeprowadzający ewaluacje i kontrole w szkołach nie wykonują innych zadań. Zgodnie z kompetencjami kontrole lub ewaluacje przeprowadzą wizytatorzy losowo wybrani przez kuratora. Nowy system zrywa zatem z zasadą wieloletniej współpracy tego samego wizytatora ze szkołą. Poszczególni wizytatorzy będą się specjalizować w wykonywaniu zadań wynikających tylko z jednej z trzech form nadzoru: albo ewaluacji, albo kontroli, albo wspomagania. Osoby, które będą dokonywać oceny jakości pracy szkoły, muszą przejść szkolenie w zakresie ewaluacji, co najmniej raz na dwa lata, a także zdać egzamin potwierdzający ich wiedzę. Ten obowiązek spowoduje konieczność ustawicznego doskonalenia i utrzymanie wysokich kwalifikacji.
Istotne jest również, że nadzór pedagogiczny będzie sprawowany z uwzględnieniem jawności wymagań, terminów oraz zakresu ewaluacji i kontroli. Ewaluacja zewnętrzna będzie przeprowadzona z uwzględnieniem informacji pozyskiwanych w toku nadzoru sprawowanego przez dyrektora szkoły lub placówki (ewaluacja wewnętrzna). Nadzór pedagogiczny może być realizowany w trybie planowych lub doraźnych działań. Działania planowe prowadzi kurator oświaty zgodnie z podstawowymi kierunkami polityki oświatowej państwa w zakresie nadzoru pedagogicznego, ustalonymi przez ministra edukacji. W planie nadzoru umieszcza zakres ewaluacji problemowej planowanej w szkołach i placówkach i tematykę kontroli.
W tym roku szkolnym, zgodnie ustalonym przez MEN kierunkiem realizacji zadań z zakresu nadzoru, ewaluacja zewnętrzna będzie dotyczyć efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek.
Nowe przepisy ponadto ujednoliciły działania z zakresu zewnętrznego nadzoru pedagogicznego, ustaliły ogólnie obowiązujące wymagania dla wszystkich szkół i placówek, wprowadziły jednakowe narzędzia wykorzystywane przy ewaluacji i kontroli. Dotychczas sposób kontroli jakości pracy szkół i placówek zależał od decyzji kuratorów oświaty, co uniemożliwiało porównywanie wyników w skali kraju i nie zawsze sprzyjało obiektywizmowi. W wyniku przeprowadzonej ewaluacji zostanie sporządzony raport. Nie będzie więc zawierał on jednej, uogólnionej oceny pracy np. szkoły, lecz ocenę stopnia spełnienia każdego spośród podlegających ewaluacji wymagań. Dzięki temu będzie mogła efektywnie doskonalić swoją pracę. W przypadku kontroli przestrzegania przepisów prawa zostały wprowadzone jednakowe arkusze kontroli. Dzięki temu dokonywane oceny nie będą subiektywne. Wizytator ustali jedynie, czy dane przepisy są przestrzegane czy nie. Działania doraźne będą prowadzone w wyniku zaistnienia potrzeb nieujętych w planie nadzoru pedagogicznego.
Kuratoria zostały też zobowiązane do wspomagania szkół poprzez analizę wyników sprawowanego nadzoru pedagogicznego, w tym wniosków z ewaluacji zewnętrznych i kontroli przestrzegania przepisów prawa, publikowanie przykładów dobrych praktyk, organizowanie konferencji i narad dla dyrektorów szkół i placówek. Co ważniejsze, kuratoria będę podawać do publicznej wiadomości analizy wyników sprawowanego nadzoru, w tym wniosków z przeprowadzonych ewaluacji i kontroli.