Skutkiem zaprzestania sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez osobę korzystającą z urlopu wychowawczego może być odwołanie jej z tego urlopu.
Matka lub ojciec korzystający z urlopu wychowawczego nie są pozbawieni możliwości dokształcania się lub zarobkowania, o ile zajęcia te nie uniemożliwią sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Korzystający z urlopu mogą zatem podjąć pracę zarobkową, nie wyłączając pracy u dotychczasowego pracodawcy. Praca zarobkowa w rozumieniu tego przepisu oznacza również pracę wykonywaną na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło lub umowy o świadczenie usług. Przyjmuje się też, że osoby korzystające z urlopu wychowawczego mogą również prowadzić działalność gospodarczą.
Sprawowanie osobistej opieki
Cel urlopu wychowawczego, czyli opieka nad dzieckiem, co do zasady, wyklucza jednak możliwość podjęcia pracy w pełnym wymiarze. Dopuszczalne są natomiast wszelkie formy pracy odbywającej się w domu. W innych przypadkach każdorazowo konieczne jest dokonanie oceny, czy charakter pracy zarobkowej lub działalności podjętej przez pracownika nie uniemożliwia sprawowania mu osobistej opieki nad dzieckiem. Identyczne zasady obowiązywać będą wówczas, gdy pracownik korzystający z urlopu będzie chciał wziąć udział w szkoleniu lub rozpocząć naukę. Warto wiedzieć, że pracownik nie musi uzyskiwać zgody pracodawcy na podjęcie pracy czy nauki. Nie musi też go o tym informować.
Wezwanie do pracy
Ustalenie tego, czy dodatkowe zajęcia osoby korzystającej z urlopu wychowawczego kolidują z możliwością sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jest bardzo istotne z tego powodu, iż pracownik, który zaprzestał sprawowania takiej opieki, może zostać wezwany przez pracodawcę do stawienia się do pracy we wskazanym przez niego terminie. Termin ten wyznaczony być musi nie później niż w ciągu 30 dni od dnia uzyskania przez pracodawcę wiadomości o zaprzestaniu przez pracownika sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jednak nie wcześniej niż po upływie trzech dni od dnia wezwania.
Zaprzestanie sprawowania opieki musi mieć jednak charakter trwały. O zaprzestaniu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem można mówić z pewnością wówczas, gdy zostaje ono oddane do żłobka lub przedszkola, zaś matka lub ojciec korzystający z urlopu wychowawczego w tym czasie podejmują inne zajęcia, ponieważ celem urlopu wychowawczego jest właśnie to, aby dziecko nie korzystało z tych form opieki.
Sytuacja taka będzie zachodziła również w przypadku umieszczenia dziecka w placówce zapewniającej opiekę całodobową. Także oddanie dziecka pod opiekę członka rodziny lub opiekunki i podjęcie pracy w pełnym wymiarze wyklucza możliwość sprawowania opieki nad dzieckiem. Typowym przykładem uprawniającym pracodawcę do wezwania pracownika do stawienia się do pracy wskutek zaprzestania sprawowania osobistej nad dzieckiem jest wyjazd w celach zarobkowych za granicę i pozostawienie dziecka pod opieką innej osoby w kraju.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym może zaprzestać sprawowania opieki nad dzieckiem nie tylko w wyniku omówionych wyżej przyczyn faktycznych, ale również prawnych. Najczęstszym powodem zaprzestania sprawowania opieki z tych powodów jest ograniczenie władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym i wyznaczenie miejsca pobytu dziecka u drugiego rodzica. Skutek taki nastąpić może również w wyniku innych orzeczeń sądu opiekuńczego, w szczególności pozbawiających osobę korzystającą z urlopu wychowawczego władzy rodzicielskiej, orzeczenia o umieszczeniu dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej czy rodzinie zastępczej.
Odwołanie do sądu
Pracownik, który nie zgadza się z twierdzeniami pracodawcy o utracie uprawnień do dalszego korzystania z urlopu wychowawczego z powodu zaprzestania sprawowania opieki nad dzieckiem, może wystąpić do sądu z żądaniem ustalenia, iż przysługuje mu uprawnienie do urlopu wychowawczego. Dopuszczalne jest również kwestionowanie istnienia przyczyny uzasadniającej wezwanie pracownika do pracy w procesie o przywrócenie do pracy, jeśli na wezwanie pracodawcy pracownik nie stawi się w pracy i zostanie zwolniony w trybie dyscyplinarnym.
Ważne!
Pracodawca ma prawo wezwać pracownika do stawienia się do pracy, gdy uzyska informację, iż z urlopu wychowawczego w tym samym czasie przez okres dłuższy niż trzy miesiące korzystają oboje rodzice
PRZYKŁAD: OSOBISTA OPIEKA NAD DZIECKIEM
Ojciec podczas urlopu wychowawczego podjął pracę w charakterze agenta ubezpieczeniowego, wykonywaną wieczorami w wymiarze dwóch do czterech godzin dziennie. W czasie jego nieobecności dzieckiem zajmowała się matka. Praca tego typu nie uniemożliwia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
PRZYKŁAD: ODMOWA PODJĘCIA PRACY
Pracodawca dowiedział się, że pracownica przebywająca na urlopie wychowawczym wyjechała do pracy w innej miejscowości i pozostawiła dziecko pod opieką babci, dlatego wezwał ją, aby stawiła się do pracy w terminie dziesięciu dni. Pracownica zignorowała wezwanie. Będzie to uprawniało pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy.
RAFAŁ KRAWCZYK
Podstawa prawna
■ Art. 1862 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).