W myśl art. 20 Karty Nauczyciela nauczycielom mianowanym likwidowanych placówek przysługują sześciomiesięczne odprawy. Czy dotyczy to również przypadku przekształcania zakładu w jednostkę budżetową? W jaki sposób samorządy powinny przenieść nauczycieli z likwidowanych placówek do nowych?
Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego częściowa lub całkowita likwidacja szkoły czy przedszkola, zmiany organizacyjne i zmiany planu nauczania uzasadniają rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.) tylko wówczas, gdy zadania szkoły wykonywane przez nauczyciela nie podlegają przekazaniu innej placówce oświatowej (np. wyrok SN z 2 marca 2005 r., I PK 271/04, OSNP 2005/21/334).
Z dniem przejęcia tych zadań przez nową placówkę staje się ona stroną w stosunkach pracy. Dotychczasowy pracodawca nie ma więc jakichkolwiek podstaw do rozwiązywania umów o pracę z nauczycielami. Identyczna sytuacja zachodzi przy przekształcaniu przedszkoli w jednostki budżetowe z tym zastrzeżeniem, że tryb postępowania z pracownikami określa nie art. 231 k.p., a art. 100 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1241). Brak rzeczywistej likwidacji placówki w rozumieniu art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela oznacza zatem, iż przekształcenie organizacyjne przedszkoli nie będzie dawało podstaw do wypowiedzenia stosunków pracy jakimkolwiek nauczycielom.
Odprawy przysługują nie tylko nauczycielom, ale i innym pracownikom tylko wtedy, gdy dochodzi do rzeczywistej utraty zatrudnienia. Nauczyciele z przekształcanych przedszkoli nie utracą zatrudnienia, nie powinni więc otrzymać odpraw. Ponadto brak okoliczności pozwalających dyrektorowi szkoły na rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem mianowanym na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela wyklucza przyznanie nauczycielowi odprawy (por. wyrok SN z 21 września 2001 r., I PKN 647/00, OSNP 2003/18/429). Gdyby natomiast doszło do wygaśnięcia stosunku pracy wskutek nieprzyjęcia oferty nowego zatrudnienia, podstawą do wypłaty odprawy będzie art. 100 ust. 5 ustawy wprowadzającej, a nie art. 20 ust. 2 KN. Zgodnie bowiem z art.100 ust. 1 ustawy wprowadzającej samorządy powinny złożyć wszystkim nauczycielom ofertę zatrudnienia. Musi ona jednak zawierać identyczne warunki zatrudnienia jak te wynikające z dotychczasowego stosunku pracy. Warunki te określa bowiem Karta Nauczyciela, a przepisy wydane na jej podstawie nie ulegają zmianie.
Warto jednak pamiętać, że jeśli samorząd przy okazji przekształceń organizacyjnych będzie chciał rzeczywiście zlikwidować przedszkole czy inną placówkę, to będzie musiał zastosować procedurę przewidzianą w art. 20 ust. 1 powyższej ustawy. Wówczas jednak musi zwolnić nauczycieli z końcem roku szkolnego albo zgodnie z ust. 4 art. 20. Wtedy również będzie musiał wypłacić im odprawę przysługującą na podstawie Karty Nauczyciela.