Za czas przebywania na urlopie wypoczynkowym pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. W praktyce jednak pojawiają się często problemy dotyczące prawidłowego ustalenia podstawy urlopowej. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy pracownik, oprócz płacy zasadniczej, otrzymuje również premie.

To, kiedy i jak uwzględniać premie w podstawie urlopowej zależy przede wszystkim od ich charakteru oraz od zapisów zawartych w umowach o pracę lub regulaminach wynagradzania. Ustalając podstawę wymiaru wynagrodzenia urlopowego pracownika, który oprócz płacy zasadniczej otrzymuje również premie, w pierwszej kolejności należy więc ustalić, czy są one wypłacane na podstawie regulaminu czy też są one wynikiem uznania pracodawcy.
Rodzaje premii
Premia regulaminowa jest elementem wynagrodzenia za pracę wypłacanym po spełnieniu przez pracownika warunków jej uzyskania, określonych w regulaminie premiowania lub w inny sposób. Prawo do tego rodzaju premii i jej wysokość nie zależą od swobodnego uznania pracodawcy, a pracownik, który spełnił warunki do jej uzyskania, może dochodzić jej wypłacenia na drodze sądowej, tak jak należnego wynagrodzenia za pracę.
Inaczej jest natomiast w przypadku premii uznaniowej. Jeżeli premia ma taki charakter, wówczas nie stanowi ona składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego (wyrok Sądu Najwyższego z 20 lipca 2000r., I PKN 17/00, OSNP 2002/3/77), nawet jeśli jest przyznawana periodycznie. Pracodawca może bowiem wypłacić ją także w okresie urlopu lub podjąć przeciwną decyzję skoro jej wypłata zależy tylko od jego uznania.
Premia regulaminowa
Premia, w zależności od zapisów zawartych w regulaminie wynagradzania, może być stałym bądź zmiennym składnikiem pensji. Jeśli premia przysługuje pracownikowi zawsze w stałej kwocie, jest stałym elementem wynagrodzenia. Wówczas zawsze należy ją uwzględnić w wynagrodzeniu urlopowym tak jak inne stałe składniki pensji, tj. w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu.
Jeśli natomiast pracownikowi co miesiąc przysługuje premia regulaminowa w różnych kwotach, wówczas powinna być traktowana jako zmienny element pensji i w podstawie urlopowej uwzględniana w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie trzech miesięcy kalendarzowych poprzedzający miesiąc rozpoczęcia urlopu, a jeżeli ulega znacznym wahaniom - nawet z 12 miesięcy.
Jeśli pracownikowi przysługują premie za okres dłuższy niż jeden miesiąc, wówczas wypłaca się je w przyjętych terminach wypłaty wynagrodzenia. Takie premie nie wchodzą w ogóle do podstawy urlopowej.
PRZYKŁAD
PREMIA UZNANIOWA
W grudniu 2007 r. pracownik wykorzystał jeden dzień urlopu wypoczynkowego. Jego wynagrodzenie składa się z płacy zasadniczej w stałej wysokości 2500 zł oraz zmiennych premii uznaniowych.
W powyższej sytuacji płacę zasadniczą uwzględniamy w podstawie urlopowej w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu, tj. w kwocie 2500 zł. Premii uznaniowych nie wliczamy natomiast do tej podstawy, ponieważ nie mają one charakteru roszczeniowego i zależą jedynie od uznania pracodawcy.
6 KROKÓW
JAK UWZGLĘDNIĆ PREMIE W PODSTAWIE URLOPOWEJ
1. Ustal charakter premii - określ, czy jest to premia uznaniowa czy regulaminowa
2. Jeśli jest to premia uznaniowa - nie uwzględniaj jej w podstawie urlopowej
3. Jeżeli prawo pracownika do premii wynika z zapisów regulaminu wynagradzania, uwzględnij ją w podstawie urlopowej
4. Określ charakter premii regulaminowej - ustal, czy jest to stały czy zmienny element pensji
5. Jeśli premia regulaminowa ma charakter stały - uwzględnij ją w podstawie urlopowej w kwocie należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu
6. Jeżeli premia regulaminowa ma charakter zmienny - weź pod uwagę łączną wartość premii wypłaconych w okresie trzech miesięcy. W sytuacji gdy jej wysokość jest zmienna, weź pod uwagę 12 miesięcy
PRZYKŁAD
ZMIENNA WYSOKOŚĆ PREMII
Pracownik w grudniu 2007 r. korzystał z urlopu wypoczynkowego w wymiarze dwóch dni. Jego wynagrodzenie składa się z płacy zasadniczej w stałej wysokości 2100 zł oraz zmiennych premii miesięcznych, do których pracownik ma prawo po spełnieniu określonych w regulaminie wynagradzania przesłanek.
Pracownik otrzymał następujące premie: w listopadzie - 450 zł (168 godzin), w październiku - 560 zł (184 godziny), we wrześniu - 410 zł (160 godzin). Jak obliczyć pensję za czas urlopu wypoczynkowego tego pracownika?
Wynagrodzenie zasadnicze określone jest w stałej wysokości, uwzględnia się je w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu.
Ustalamy wynagrodzenie za urlop ze stałych składników wynagrodzenia:
■ stałe składniki dzielimy przez liczbę godzin roboczych w grudniu
2100 zł : 152 godziny = 13,82 zł/godz,
■ stawkę za 1 godzinę urlopu ze stałych składników wynagrodzenia mnożymy przez liczbę godzin urlopu:
13,82 zł/godz x 16 godzin = 221,12 zł.
W podstawie wynagrodzenia urlopowego uwzględniamy wypłacane w okresie trzech miesięcy poprzedzających urlop premie, gdyż są to premie o charakterze regulaminowym.
Zatem sumujemy premie z listopada, października i września:
450 zł + 560 zł + 410 zł = 1420 zł.
Następnie sumujemy czas przepracowany w tych miesiącach:
168 godzin + 184 godziny + 160 godzin = 512 godzin.
Ustalamy średnie wynagrodzenie za jedną godzinę ze zmiennych składników wynagrodzenia. W tym celu sumę wynagrodzeń prowizyjnych z trzech miesięcy dzielimy przez liczbę godzin przepracowanych przez te trzy miesiące:
1420 zł : 512 godzin = 2,77 zł/godz.
Obliczamy wynagrodzenie za urlop ze zmiennych składników wynagrodzenia. Stawkę za jedną godzinę urlopu ze zmiennych składników wynagrodzenia mnożymy przez liczbę godzin urlopu:
2,77 zł/godz x 16 godzin = 44,32 zł.
Obliczamy wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. W tym celu sumujemy wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy ze stałych składników wynagrodzenia z wynagrodzeniem za urlop ze zmiennych składników wynagrodzenia:
221,12 zł + 44,32 zł = 265,44 zł.
Pracownik za czas urlopu powinien otrzymać wynagrodzenie w wysokości 265,44 zł.
PRZYKŁAD
STAŁA PREMIA
W grudniu 2007 roku pracownik przebywał siedem dni na urlopie wypoczynkowym. Jego wynagrodzenie składa się z:
■ płacy zasadniczej w stałej wysokości 2720 zł,
■ stałej premii regulaminowej w kwocie 420 zł,
razem miesięcznie pracownik otrzymuje więc 3740 zł.
W takim przypadku premię regulaminową należy traktować jako stały składnik wynagrodzenia i w wynagrodzeniu urlopowym uwzględnić w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu, tj. w grudniu.
Przy tego typu elementach pensji korzystanie przez pracownika z urlopu wypoczynkowego nie wpływa w żaden sposób na wysokość przysługującego mu z tego tytułu wynagrodzenia. Za grudzień pracownik powinien otrzymać pensję w wysokości 3740 zł, a więc tyle, ile dostałby, gdyby przez cały miesiąc pracował.
DOROTA TWARDO
specjalista ds. kadr i płac Audyt Doradztwo Finanse Lidmar
PODSTAWA PRAWNA
Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. z 1997 r. nr 2, poz. 14 ze zm.).