Zadłużenie pracodawcy wobec ZUS z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne nie tylko nie ma wpływu na prawo do zasiłku macierzyńskiego pracownika, ale także na to, kto jest płatnikiem zasiłku. Jeśli z zapłatą składki na ubezpieczenie chorobowe zalega przedsiębiorca, to ani on, ani osoba współpracująca nie otrzyma zasiłku.

Przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa określające warunki przyznania zasiłku macierzyńskiego nie uzależniają prawa pracownika do tego świadczenia od braku zadłużenia pracodawcy tegoż pracownika wobec ZUS z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.
Za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pracownikiem jest także w myśl przywołanej ustawy osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Pamiętać też trzeba, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
Pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym - emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązek opłacania za niego składek ciąży na pracodawcy i z uwagi na to z powodu zadłużenia pracodawcy wobec ZUS żaden pracownik nie może ponieść negatywnych konsekwencji w postaci utraty prawa do zasiłku z ubezpieczenia chorobowego.
USTANIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe ustają:
  •  od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,
  •  od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie, m.in. w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących (w uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składek po terminie),
  •  od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
Pracodawca płatnikiem zasiłku
Istniejące zadłużenie pracodawcy wobec ZUS z tytułu opłacania składek na ubezpieczenia społeczne nie tylko nie ma wpływu na prawo do zasiłku macierzyńskiego pracownika, ale także na to, kto będzie jego płatnikiem. Jeśli pracodawca zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, będzie płatnikiem zasiłku macierzyńskiego.
Liczbę ubezpieczonych ustala się według stanu na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, a w stosunku do płatników składek, którzy na ten dzień nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego - według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia.
Trzeba pamiętać, że osobom uprawnionym do zasiłków z ubezpieczenia chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia świadczenia te wypłaca zawsze ZUS.
Zaległości w opłacaniu składek
Płatnik składek (pracodawca) ma obowiązek obliczać i opłacać należne składki na ubezpieczenia społeczne za pracownika za każdy miesiąc kalendarzowy. Obowiązek ten wynika wprost z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i jeżeli pracodawca uchyla się od jego wykonania, to popełnia wykroczenie zagrożone karą grzywny do 5 tys. złotych.
Z uwagi na powyższe, jeżeli pracownica podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo spełnia wszystkie określone ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przesłanki do uzyskania prawa do zasiłku macierzyńskiego, to pomimo zadłużenia jej pracodawcy wobec ZUS z tytułu nieopłaconych składek otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru składek.
Przedsiębiorcy i osoby współpracujące
W zakresie prawa do zasiłku macierzyńskiego inna jest sytuacja pracowników i osób prowadzących działalność gospodarczą lub osób z nimi współpracujących. Przede wszystkim ubezpieczenie chorobowe dla osób prowadzących działalność gospodarczą i dla osób z nimi współpracujących jest ubezpieczeniem dobrowolnym. Warunkiem zaś nabycia prawa do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Zatem, jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą lub osoba z nią współpracująca w przyszłości chce mieć możliwość uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa, to bezwzględnie musi podlegać temu ubezpieczeniu.
Należy podkreślić, że o ile osoba prowadząca działalność gospodarczą sama zgłasza się do ubezpieczenia chorobowego i sama za siebie opłaca składki na to ubezpieczenie, to osobę współpracującą zgłasza do ubezpieczeń oraz opłaca za nią składki osoba prowadząca działalność gospodarczą.
Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie mówi wprost o konsekwencjach zadłużenia osoby prowadzącej działalność gospodarczą wobec ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne (w tym ubezpieczenie chorobowe), ale wskazuje na to ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych i praktyka działania ZUS. Zadłużenie osoby prowadzącej działalność gospodarczą z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne będzie skutkowało odmową wypłaty zasiłku macierzyńskiego także wobec osoby współpracującej. Ubezpieczenie chorobowe w przypadku osób prowadzących działalność i osób współpracujących ustaje od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie.
PRZYKŁAD: ŚWIADCZENIA Z UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO DLA OSOBY WSPÓŁPRACUJĄCEJ
Jan K. prowadzi działalność gospodarczą - handel artykułami spożywczymi. Razem z nim współpracuje jego żona - Monika K. Jan K. siebie i żonę zgłosił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ale za trzy miesiące nie opłacił składek z powodu przejściowych kłopotów finansowych. W tym czasie jego żona urodziła dziecko i złożyła wniosek do ZUS o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek ten nie zostanie wypłacony, ponieważ płatnik składek Moniki K. (czyli mąż jako osoba prowadząca działalność gospodarczą) nie opłacił składek na ubezpieczenie chorobowe i ma zaległość wobec ZUS. Ubezpieczenie chorobowe Moniki S. ustało.
PRZYKŁAD: PRAWO PRACOWNICY DO URLOPU I ZASIŁKU MIECIERZYŃSKIEGO
Jolanta M. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w biurze rachunkowym. Pracodawca mimo ciążącego na nim obowiązku nie opłacił za pracownicę składek na ubezpieczenia społeczne (w tym na ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie zdrowotne). Jolanta M. urodziła dziecko. Zaczęła korzystać z przysługującego jej urlopu macierzyńskiego. Mimo zadłużenia pracodawcy wobec ZUS z tytułu składek, w okresie urlopu macierzyńskiego Jolancie M. będzie przysługiwał zasiłek macierzyński.
AGNIESZKA ZIĘTARSKA-ŁASZCZ
PODSTAWA PRAWNA
Art. 31, art. 61 ust. 1 pkt 1 i pkt 2a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
Art. 4 pkt 2a, 2d, 2r, art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1, ust. 6, ust. 11, art. 11, art. 14 ust. 2, art. 46 ust. 1, art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).