Pracodawca prowadzi małą firmę stolarską. Zatrudnia dziesięciu pracowników. W poniedziałek rano ośmiu z nich wystąpiło z wnioskiem o udzielenie im urlopu bezpłatnego. Czy w takiej sytuacji pracodawca musi wyrazić zgodę na urlop?

Nie
Na podstawie przepisów prawa pracy pracodawca nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego.
Zgodnie z art. 174 k.p. udzielenie urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika jest prawem pracodawcy. Pracownik składając wniosek może, ale nie musi podawać jego przyczyny. Pracodawca przychylając się do wniosku bierze pod uwagę nie tylko podaną przyczynę wniosku, ale przede wszystkim konieczność zabezpieczenia interesu zakładu pracy w sytuacji, gdy pracownika nie będzie. W omawianym przykładzie jednoznaczne jest, że uwzględnienie wniosku pracowników oznaczałoby praktycznie zamknięcie zakładu pracy, skoro 80 proc. zatrudnionych w nim osób jednocześnie zaprzestałoby pracy. Zapewnienie właściwej organizacji pracy należy do podstawowych obowiązków pracodawcy. Te elementy pracodawca analizuje rozpatrując wniosek o udzielenie urlopu. Wstrzymanie, czy też istotne ograniczenie pracy zakładu w sposób niezaplanowany i nagły, może mieć negatywne skutki.
Odmowa pracodawcy stanowi ostateczne rozwiązanie problemu. Pracodawca nie ma obowiązku uzasadniania swojego stanowiska. Pracownik nie ma możliwości odwołania się od takiej decyzji ani też w inny sposób zakwestionowania jej, choćby miał przekonanie, że nie ma racjonalnych podstaw do odmowy. Pracodawca, odmawiając udzielenia urlopu bezpłatnego, nie podlega żadnej kontroli ze strony np. sądu pracy czy innych organów rozstrzygających sprawy ze stosunku pracy.
Gdyby w omawianym przypadku pracownicy (po otrzymaniu odmowy) zmienili swój wniosek na informację wystosowaną do pracodawcy o skorzystaniu przez nich z tzw. urlopu na żądanie, pracodawca praktycznie nie mógłby wstrzymać wykorzystania przez nich tego urlopu. Jednakże ocena zachowania pracowników w kontekście ich podstawowego obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy mogłaby prowadzić do wniosku, że dopuścili się oni naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i to nawet w stopniu ciężkim, w rozumieniu art. 52 k.p. To z kolei upoważniałoby pracodawcę do rozwiązania umów o pracę w trybie natychmiastowym.
Pracownik występujący z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego powinien liczyć się z odmową. Musi także rozważyć, czy przyczyny, które skłaniają go do wystąpienia z takim wnioskiem, nie kolidują ze słusznym interesem pracodawcy. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy z takim samym wnioskiem występuje jednocześnie większa liczba pracowników.
DARIUSZ GAWRON-JEDLIKOWSKI
radca prawny
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 52, art. 1672, art. 174 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).