Pracownicy mogą obecnie przebywać na dodatkowych urlopach macierzyńskich, dodatkowych urlopach na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopach ojcowskich. Z wykorzystywaniem tych uprawnień wiążą się jednak określone obowiązki.

Jakie uprawnienia przysługują po urlopie

W grudniu 2009 r. adoptowałam trzyletnie dziecko, w związku z czym przebywam na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. Po zakończeniu tego urlopu chcę skorzystać z dodatkowego urlopu z tytułu adopcji. Wiem jednak, że mój pracodawca planuje reorganizację. Czy po zakończeniu urlopu będę miała prawo do powrotu na równorzędne stanowisko?
Tak. Pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem) ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
W opisanym przypadku pracownicy przysługuje 20 tygodni takiego urlopu. Bezpośrednio po jego wykorzystaniu może ona skorzystać jednorazowo z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze tygodnia lub dwóch tygodni.
Po zmianie kodeksu pracy osoba korzystająca z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego ma prawo do ochrony stosunku pracy na analogicznych zasadach, jak ma to miejsce w przypadku pracownicy na urlopie macierzyńskim.
Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu ojcowskiego pracodawca ma ponadto obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeśli nie jest to możliwe, to na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.
Podstawa prawna
Art. 183 i art. 1832 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 12 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 237, poz. 1654).



Jak długo przysługuje ochrona

Jestem zatrudniony na czas nieokreślony. Po zakończeniu przez moją żonę urlopu macierzyńskiego chcę wykorzystać dodatkowy urlopu macierzyński oraz urlop ojcowski. Czy w czasie korzystania z tych urlopów będzie przysługiwać mi ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę?
Tak. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego przez matkę dziecka, z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może skorzystać pracownik ojciec wychowujący dziecko. W 2010 roku ma on także prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze jednego tygodnia. Urlop ojcowski może być wykorzystany w dowolnym terminie (nie jest to uzależnione od udzielenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego). Należy jednak pamiętać, że prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Urlopu ojcowskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika ojca wychowującego dziecko, złożony w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Jednak, zgodnie z wyjaśnieniami ZUS, jeśli pracodawca udzieli urlopu ojcowskiego mimo niezachowania przez pracownika terminu do złożenia wniosku, za okres urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński.
Osoba przebywająca na urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim lub urlopie ojcowskim korzysta z ochrony stosunku pracy. Pracodawca nie może w tym okresie wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika i reprezentująca go zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na rozwiązanie umowy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem może nastąpić także w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
W razie naruszenia tych ograniczeń przez pracodawcę sąd pracy uwzględni żądanie pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia go do pracy. Odmowa uwzględnienia takiego żądania jest dopuszczalna tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Po przywróceniu chronionego pracownika do pracy przysługuje mu wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy.
Podstawa prawna
Art. 1821–1823 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 14 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 237, poz. 1654).



Czy można łączyć urlop z pracą

Po urodzeniu bliźniąt korzystam z urlopu macierzyńskiego, który kończy się w maju. Po tej dacie chciałabym skorzystać z urlopu wypoczynkowego i z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Czy istnieje możliwość łączenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego z pracą oraz jakie warunki należy spełnić w tym celu?
W razie urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie pracownicy przysługuje 31 tygodni urlopu macierzyńskiego. Od 1 stycznia, po jego zakończeniu, można skorzystać także jednorazowo z dodatkowego urlopu macierzyńskiego. W przypadku opisanym w liście może on zostać udzielony w wymiarze jednego, dwóch lub trzech tygodni. Powinno to jednak nastąpić bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Natomiast, na wniosek pracownicy, pracodawca powinien udzielić jej urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po dodatkowym urlopie macierzyńskim.
Pracownica uprawniona do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może łączyć korzystanie z tego urlopu z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy. Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownicy, złożony w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracownica wskazuje w nim wymiar czasu pracy oraz okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy.
Jeśli pracownica łączy korzystanie z dodatkowego urlopu z wykonywaniem pracy, wysokość zasiłku macierzyńskiego ulega pomniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym wykonuje ona pracę w czasie korzystania z dodatkowego urlopu.
Podstawa prawna
Art. 1821 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 12 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 237, poz. 1654).



Kto może otrzymać dodatkowy urlop

Po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego po urodzeniu dziecka moja żona zrezygnowała z pozostałej części tego urlopu (w wymiarze sześciu tygodni) na moją rzecz. Czy po wykorzystaniu przeze mnie tej części urlopu, co nastąpi w lutym, mogę ubiegać się o dodatkowy urlop macierzyński?
Tak. W 2010 roku pracownica, która urodziła jedno dziecko przy jednym porodzie, ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze jednego lub dwóch tygodni. Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, na pisemny wniosek złożony pracodawcy w terminie nie krótszym niż siedem dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. Jednak, zgodnie z wyjaśnieniami ZUS, jeśli pracodawca udzieli dodatkowego urlopu mimo niezachowania tego siedmiodniowego terminu na złożenie wniosku, za okres udzielonego urlopu dodatkowego pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński.
Po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, pracownica ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. Niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się wówczas pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek. W takim przypadku ojciec dziecka może wykorzystać również dodatkowy urlop macierzyński. Jest to dopuszczalne także w sytuacji, gdy urlop macierzyński wykorzystała uprzednio matka dziecka (we wniosku o udzielenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego ojciec dziecka powinien wskazać wówczas termin zakończenia urlopu macierzyńskiego przez matkę).
Ponadto w niektórych przypadkach dodatkowy urlop macierzyński może być podzielony między dwoje rodziców. Jeśli matka dziecka wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej osobistą opiekę nad dzieckiem, to pracownik ojciec wychowujący dziecko ma prawo do części dodatkowego urlopu macierzyńskiego odpowiadającej okresowi, w jakim przebywa ona w szpitalu. Dodatkowy urlop macierzyński matki przerywa się wówczas na okres, w którym korzysta z niego ojciec dziecka. Natomiast w razie śmierci pracownicy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, pracownik ojciec wychowujący dziecko ma prawo do niewykorzystanej części tego urlopu.
Podstawa prawna
Art. 1821–1822 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 12 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 237, poz. 1654).



Jak skorzystać z obniżenia czasu pracy

Do końca lutego przebywam na urlopie wychowawczym w celu opieki nad dwuletnią córką. Po zakończeniu tego urlopu chcę skorzystać z uprawnienia do obniżenia wymiaru czasu pracy. Czy muszę poinformować o tym pracodawcę z określonym wyprzedzeniem?
Pracownik zatrudniony co najmniej sześć miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do trzech lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, ale nie dłużej niż do ukończenia przez nie czwartego roku życia.
Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może także złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Wniosek powinien być złożony na piśmie, na dwa tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze. Jeżeli zostanie złożony bez zachowania tego terminu, pracodawca ma obowiązek obniżyć wymiar czasu pracy nie później niż z upływem dwóch tygodni od złożenia wniosku.
Zasadą jest, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru, ale nie dłużej niż przez łączny okres 12 miesięcy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest jednak dopuszczalne w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, w przypadku gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika lub w razie zwolnienia grupowego.
Podstawa prawna
Art. 186, art. 1867 i art. 1868 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).