Umowa o pracę jest dwustronną czynnością prawną, zawierającą oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Kreuje ona stosunek pracy i określa jego tzw. istotne elementy, takie jak: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie oraz pozostałe warunki pracy i płacy. W jaki sposób pracodawca może zmieniać warunki wykonywania pracy przez pracownika?
Zmiana umowy może nastąpić w drodze porozumienia stron. W praktyce porozumienia takie nazywane są często aneksami. Nazwa dokumentu nie ma tu znaczenia. Ważne, aby wynikał z niego zgodny zamiar zmiany umowy. Porozumienie takie może być dokonane w jednym dokumencie, ale będzie skuteczne, także gdy strony złożą oświadczenia woli w odrębnych dokumentach. Do zawarcia porozumienia dojdzie więc także np., gdy pracownik złoży wniosek o podwyżkę, a pracodawca odrębnie wyrazi na to zgodę.
W braku porozumienia warunki umowy o pracę mogą być zmienione w drodze tzw. wypowiedzenia warunków pracy lub płacy (art. 42 par. 1–3 k.p.). Takie wypowiedzenie może złożyć tylko pracodawca. W wypowiedzeniu takim pracodawca proponuje pracownikowi nowe warunki, które mają wejść w życie z upływem okresu wypowiedzenia. Do połowy okresu wypowiedzenia pracownik ma prawo odmówić ich przyjęcia. Jeżeli to zrobi, to wypowiedzenie, które miało być tylko wypowiedzeniem zmieniającym spowoduje rozwiązanie umowy o pracę. Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy powinno mieć formę pisemną oraz zawierać przyczynę, która je uzasadnia. Z wypowiedzenia musi wynikać, jakie nowe warunki proponowane są pracownikowi. Konieczne jest także pouczenie pracownika o prawie odmowy przyjęcia zaproponowanych warunków do upływu połowy okresu wypowiedzenia i o prawie odwołania się do sądu pracy.
Trzecim sposobem zmiany umowy niewymagającym wypowiedzenia dotychczasowych warunków pracy i płacy jest tzw. powierzenie innej pracy (art. 42 par. 4 k.p.). Takie powierzenie może być tylko na okres do trzech miesięcy w roku kalendarzowym. Nie może powodować obniżenia wynagrodzenia, a inna powierzona praca musi odpowiadać kwalifikacjom pracownika.