Właśnie skończyłem studia i cztery miesiące temu zostałem po raz pierwszy zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Ostatnio mam wiele prywatnych spraw do załatwienia. Niestety wszystkie urzędy są czynne w godzinach wykonywanej przeze mnie pracy. Chciałbym dostać urlop, ale obawiam się, że pracodawca odmówi jego udzielenia. Czy w takiej sytuacji mogę skorzystać z tzw. urlopu na żądanie?

Tak
Nawet osoba, która została zatrudniona po raz pierwszy na podstawie umowy o pracę, może wykorzystać cztery dni urlopu na żądanie w danym roku kalendarzowym. Warto jednak pamiętać, że tego rodzaju pracownicy uzyskują prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego im po przepracowaniu roku. Czytelnik po upływie czterech miesięcy pracy nabył prawo do sześciu dni urlopu, czyli może wykorzystać cztery z nich jako urlop na żądanie.
Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia urlopu na żądanie każdemu pracownikowi. Nie będzie on przysługiwał, jeżeli w danym roku został wykorzystany urlop wypoczynkowy w pełnym wymiarze. Oczywiście nie mają do niego prawa pracownicy, którzy skorzystali już z niego w danym roku bądź nie nabyli jeszcze prawa do urlopu wypoczynkowego.
Urlop udzielany w tym trybie stanowi szczególne uprawnienie pracownika. W myśl art. 1672 k.p. pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż cztery dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik natomiast zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 15 listopada 2006 r. (I PKN 128/06, niepubl.) pracownik powinien złożyć wniosek o urlop na żądanie w dniu rozpoczęcia urlopu, i to jeszcze zanim rozpocząłby pracę. Ma to zabezpieczyć pracodawcę przed dezorganizacją pracy. Urlop na żądanie nie jest dodatkowym urlopem, który byłby udzielany poza ogólnym wymiarem urlopu wypoczynkowego przysługującego pracownikowi w danym roku kalendarzowym. Warto zaznaczyć, że liczba dni wolnych na żądanie nie jest uzależniona od wymiaru urlopu przysługującego konkretnej osobie, tj. 20 lub 26 dni. Prawo do takiego urlopu mają także pracownicy, którzy nabyli prawo do urlopu w wymiarze ułamkowym lub ograniczonym proporcjonalnie. Urlopu udziela się zatem także osobom zatrudnionym po raz pierwszy, o ile uzyskały już one prawo do urlopu.
Jeśli pracownik nie skorzysta z urlopu na żądanie w danym roku kalendarzowym, wówczas nie przejdzie on na kolejny rok. Istota urlopu na żądanie polega na tym, że nie planuje się go z wyprzedzeniem, a zatem nie zamieszcza się go w planie urlopowym. Zgłoszenie urlopu może nastąpić w dowolnej formie, pracownik może w tym celu zadzwonić do pracodawcy, wysłać SMS-a, list polecony, jak również skorzystać z poczty elektronicznej. Nie ma również przeszkód, aby złożyć wniosek o taki rodzaj urlopu z wyprzedzeniem albo skorzystać z przekazania wiadomości przez osobę trzecią, np. kolegę z pracy.
SYLWIA GORTYŃSKA
ekspert z Poradnika Gazety Prawnej
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 1672 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).