Za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek macierzyński. Ze świadczenia tego mogą skorzystać nie tylko pracownicy, lecz także inne osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu, które adoptują dziecko.
Pracownik, który przyjął dziecko w wieku do siódmego roku życia na wychowanie i wystąpił do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Przysługuje on przez:
● 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
● 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
● 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
● 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
● 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.
Urlop w takim wymiarze otrzyma także pracownik, gdy na wychowanie przyjmie dziecko nie starsze niż dziesięciololetnie, jeżeli ze względu na stan jego zdrowia podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego.
W przypadku przyjęcia na wychowanie jednorazowo więcej niż jednego dziecka o wymiarze urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego decyduje liczba dzieci w wieku nieprzekraczającym siedmiu (dziesięciu) lat. Istotne jest również to, że urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko siódmego (dziesiątego) roku życia, nie krócej jednak niż przez okres dziewięciu tygodni. Zatem minimalny wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi dziewięć tygodni.
Powyższe zasady nabycia prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego stosuje się także w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka (dzieci) w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem.
Pracownikowi, pracownicy przyjmującym dziecko na wychowanie przysługuje przez okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego zasiłek macierzyński.



Zasady dotyczące nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego określone dla pracowników stosuje się także do ubezpieczonych innych niż pracownicy, jeżeli z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej lub wykonywania innej działalności zarobkowej podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Jeśli zatem zleceniobiorca podlegający dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu przyjął 18 lutego 2009 r. na wychowanie dziecko w wieku trzech lat, to przysługiwał mu zasiłek macierzyński. ZUS wypłacił go przez okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, określonego w kodeksie pracy, tj. przez 20 tygodni (od 18 lutego do 7 lipca 2009 r.).
Pracownica, która przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do siedmiu (dziesięciu) lat i przebywa w szpitalu w związku z własną chorobą, może przerwać urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego po upływie ośmiu tygodni liczonych od dnia rozpoczęcia korzystania z tego urlopu. Po tym czasie pracownik - ojciec adopcyjny może skorzystać z dalszej części tego urlopu. Łączny wymiar urlopu wykorzystanego przez pracownika i pracownicę nie może jednak przekraczać wymiaru określonego dla pracownicy.
Powyższą zasadę stosuje się do ubezpieczonych innych niż pracownicy, którzy nie mają prawa do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, ale są uprawnieni do zasiłku macierzyńskiego (przez okres określony dla ubezpieczonych pracowników).
W razie zgonu pracownicy przebywającej na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, pracownikowi – ojcu adopcyjnemu wychowującemu to dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej części urlopu i zasiłku macierzyńskiego. Zasadę tę stosuje się także przy ustalaniu prawa do zasiłku macierzyńskiego dla ubezpieczonych innych niż pracownicy.
Po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego pracownica może zrezygnować z pozostałej jego części i wrócić do pracy. Warunkiem przerwania urlopu i pobierania zasiłku jest skorzystanie z tego urlopu i zasiłku przez pracownika – ojca adopcyjnego. Otrzyma on niewykorzystaną część urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego po złożeniu wniosku na piśmie.
Podstawą przyznania prawa i wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie jest przedłożenie płatnikowi zasiłku odpowiednich dokumentów. Są to:
● pisemne oświadczenie o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie,
● zaświadczenie sądu opiekuńczego o wystąpieniu do sądu o przysposobienie dziecka albo o przyjęcie dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, w którym wpisana jest data urodzenia dziecka.



W celu ustalenia prawa i wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu – ojcu adopcyjnemu za okres opieki nad dzieckiem w czasie pobytu w szpitalu ubezpieczonej konieczne jest przedstawienie, oprócz wyżej wymienionych dokumentów, zaświadczenia ze szpitala o dacie przyjęcia jej do szpitala oraz zaświadczenia o okresie przysługującego ubezpieczonej oraz wypłaconego zasiłku macierzyńskiego.
Jeżeli ubezpieczona, która przyjęła dziecko na wychowanie, przerywa (skraca) urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego po wykorzystaniu 14 tygodni tego urlopu i pobierania zasiłku macierzyńskiego z zamiarem powrotu do pracy, powinna złożyć do pracodawcy wniosek w tej sprawie najpóźniej na siedem dni przed przystąpieniem do pracy.
Przykład: Przysposobienie dziewięcioletniego dziecka
Pracownica przyjęła na wychowanie czworo dzieci i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o ich przysposobienie. Przyjęte na wychowanie dzieci są w wieku: dwóch, trzech, pięciu i dziewięciu lat. W związku z przyjęciem dzieci na wychowanie pracownica wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Urlop ten otrzyma na 33 tygodnie, tj. w wymiarze przysługującym z tytułu jednoczesnego przyjęcia na wychowanie trojga dzieci w wieku dwóch, trzech i pięciu lat. Z tytułu przejęcia na wychowanie dziewięcioletniego dziecka prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego nie przysługuje.
Przykład: Zasiłek na dwa i pół miesiąca
Pracownica przyjęła 16 marca 2009 r. na wychowanie dziecko i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie. Dziecko 3 czerwca ukończyło siedem lat. Pracownicy przysługiwał urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko siedmiu lat, tj. od 16 marca do 3 czerwca 2009 r.
Przykład: Urlop przerwany po 14 tygodniach
Pracownica przyjęła 2 stycznia 2009 r. na wychowanie dziecko w wieku dwóch lat i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie. Korzystała z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego do 21 maja 2009 r. (140 dni). 1 kwietnia 2009 r. pracownica złożyła do pracodawcy wniosek o przerwanie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i zamiarze powrotu do pracy od 10 kwietnia 2009 r. Do wniosku dołączyła zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika – ojca adopcyjnego dziecka, potwierdzające termin rozpoczęcia przez niego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Korzystał on z tego urlopu od 10 kwietnia 2009 r., tj. bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu przez pracownicę.
Podstawa prawna
Art. 183 par. 1 i 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 29 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).
Par. 16, 17a i 7b rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. nr 65, poz. 742 z późn. zm.).