Rodzice będący 1 stycznia na urlopie macierzyńskim skorzystają z dodatkowego wolnego. Z urlopu ojcowskiego może skorzystać około 300 tys. ojców dzieci urodzonych w tym roku. Firma nie musi informować pracowników rodziców o nowych uprawnieniach rodzicielskich.
Kobiety, które niedawno rozpoczęły lub właśnie rozpoczynają urlop macierzyński, po jego zakończeniu będą mogły skorzystać z dodatkowych dwóch tygodni wolnego na opiekę nad dzieckiem. Wystarczy, że 1 stycznia 2010 r. ich urlop nadal będzie trwał. To wtedy wchodzą w życie przepisy kodeksu pracy o dodatkowym, fakultatywnym urlopie macierzyńskim.
Z kolei ojcowie od nowego roku uzyskają prawo do jednego tygodnia urlopu ojcowskiego. Wbrew obiegowym opiniom będą mogli z niego skorzystać także ojcowie dzieci urodzonych w tym roku. To około 300 tys. osób. Można szacować, że tylu spośród około 440 tys. tegorocznych ojców jest zatrudnionych na etacie. Wyjątkowo prawo to nie będzie przysługiwać tylko tym mężczyznom, których dzieci urodziły się w ciągu pierwszych siedmiu dni 2009 r. Aby skorzystać z dodatkowych uprawnień, rodzice będą musieli złożyć wniosek w tej sprawie. Pracodawca nie musi ich informować o przysługujących im nowych prawach.
To nie koniec zmian w uprawnieniach rodzicielskich. Na rozpoczynającym się w tym tygodniu posiedzeniu Sejm będzie kontynuował prace nad rządowym projektem nowelizacji kodeksu pracy. Ochronę przed zwolnieniem z pracy w okresie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego uzyskają rodzice adopcyjni.

Tato, pospiesz się

Od 1 stycznia 2010 r. ojcom dzieci będzie przysługiwał jeden tydzień urlopu ojcowskiego, który trzeba będzie wykorzystać przed ukończeniem pierwszego roku życia dziecka. Będzie on zatem przysługiwał wszystkim ojcom dzieci urodzonych po 7 stycznia 2009 r. Dzieci urodzone do tej daty ukończą bowiem pierwszy rok życia, zanim ojciec dziecka będzie mógł wykorzystać tydzień urlopu po 1 stycznia 2010 r. Urlopu tego nie można bowiem dzielić – przysługuje on w całości.
W pierwszej kolejności o urlop ojcowski powinni ubiegać się mężczyźni, których potomstwo przyszło na świat tuż po 7 stycznia 2009 r.
– Pisemny wniosek w tej sprawie należy złożyć pracodawcy nie później niż na siedem dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Pracownicy mogą go złożyć jeszcze w grudniu 2009 r., mimo że nie będą wtedy jeszcze obowiązywać przepisy o urlopie ojcowskim – mówi Piotr Wojciechowski z Kancelarii Prawa Pracy Piotr Wojciechowski
Podkreśla, że pracodawca nie będzie mógł zakwestionować terminu wykorzystania urlopu wskazanego przez pracownika. Nie może też odmówić jego udzielenia.
Za okres korzystania z tego uprawnienia mężczyźnie będzie przysługiwał zasiłek macierzyński.



Nieobowiązkowy macierzyński

Wraz z nowym rokiem dodatkowe uprawnienie rodzicielskie uzyskają też matki. Bezpośrednio po zakończeniu zwykłego urlopu macierzyńskiego będą mogły one skorzystać z dwóch tygodni urlopu fakultatywnego (lub trzech, jeśli urodzą co najmniej dwoje dzieci przy jednym porodzie). Dodatkowy urlop nie będzie obowiązkowy. Zamiast matki będzie mógł go wykorzystać ojciec dziecka. Podobnie jak w przypadku urlopu ojcowskiego rodzic będzie musiał poinformować pracodawcę o wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego na siedem dni przed jego rozpoczęciem.
Ważnym obowiązkiem pracowników jest też konieczność skorzystania z fakultatywnego urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Pracownik nie powinien w międzyczasie wrócić do pracy choćby na krótki okres czasu.
– Dlatego ważne jest, aby rodzic złożył wniosek do pracodawcy na siedem dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego. Jeżeli złoży go później, pracodawca może uznać, że nie jest on wiążący – mówi Agnieszka Bykowska-Giler, prawnik z kancelarii Bartłomiej Raczkowski Kancelaria Prawa Pracy.
Podkreśla, że pracodawca może udzielić dodatkowego urlopu bez dotrzymania siedmiodniowego terminu, ale w razie sporu kwestię tę będą mogły rozstrzygnąć wyłącznie sądy. Jeżeli pracownik złoży wniosek w terminie, pracodawca nie będzie mógł odmówić udzielenia urlopu.
W okresie korzystania z fakultatywnego macierzyńskiego rodzic może jednocześnie pracować, ale maksymalnie na pół etatu i wyłącznie u swojego pracodawcy.

Więcej dzieci

Zmiany w kodeksie pracy mają zachęcić pracowników do posiadania potomstwa.
– Wprowadzenie urlopu ojcowskiego i dodatkowego macierzyńskiego na pewno będzie sprzyjać obserwowanemu od kilku lat wzrostowi liczby urodzin – mówi prof. Irena Kotowska ze Szkoły Głównej Handlowej.
Podkreśla, że łącznie z innymi, niedawno wprowadzonymi zmianami (np. ochroną przed zwolnieniem w okresie obniżenia wymiaru czasu pracy z powodu opieki nad dzieckiem), rozwiązania te mogą zachęcić mężczyzn do korzystania z uprawnień rodzicielskich.
– Ma to ogromne znaczenie, gdyż polepszyłoby sytuację kobiet na rynku pracy. Pracodawcy często uważają bowiem, że tylko ich uprawnienia rodzicielskie mogą destabilizować pracę firmy – mówi prof. Irena Kotowska.
W ciągu ponad roku od uchwalenia zmian w k.p. istotnie zmieniła się jednak sytuacja na rynku pracy.
– Z powodu kryzysu gospodarczego i wzrostu bezrobocia rodzicie mogą rezygnować z wykorzystania fakultatywnego urlopu macierzyńskiego, z obawy przed utratą pracy – mówi Joanna Kluzik-Rostkowska, wiceprzewodnicząca sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, były minister pracy.
Jej zdaniem lepszym rozwiązaniem byłoby stopniowe wydłużanie urlopu macierzyńskiego. Z kolei urlop ojcowski powinien trwać cztery tygodnie, które należałoby wykorzystać już po zakończeniu urlopu macierzyńskiego przez matkę dziecka albo w okresie poszukiwania przez nią pracy.
– Ułatwiłoby to kobietom powrót do pracy zawodowej po urodzeniu dziecka – dodaje Joanna Kluzik-Rostkowska.