Aby obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne za pracowników i zleceniobiorców, osoby współpracujące, trzeba najpierw ustalić podstawę ich wymiaru. Składki na poszczególne ubezpieczenia stanowią bowiem określony procent tej podstawy.
PRACOWNICY
Podstawowe znaczenie ma ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jest ona bowiem wykorzystywana nie tylko do obliczenia składki emerytalnej i rentowej, ale także wypadkowej i chorobowej.

Podstawa wymiaru dla pracowników

Dla pracowników (a także zleceniobiorców – patrz tabela na str. 15) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszystkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona. Ponadto przychodami ze stosunku pracy są świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Każdy płatnik składek musi wiedzieć, że gdy zawiera umowę agencyjną, zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia czy umowę o dzieło z własnym pracownikiem, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne musi uwzględnić również przychód z tej umowy.
Płatnicy składek muszą też wiedzieć, że niektórych przychodów nie wlicza się do podstawy wymiaru składek. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.

Nieoskładkowane przychody

Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społecznie obliczanej dla pracowników wyłączone są również przychody enumeratywnie wymienione w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. następujące przychody:
● nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat,
● odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,
● odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,
● odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 kodeksu pracy,
● odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej,
● odszkodowania za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przy pracy przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy – należne od pracodawcy na podstawie art. 2371 par. 2 kodeksu pracy,
● ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika,
● wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór,
● wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 190 zł,
● zwrot kosztów używania w jazdach lokalnych przez pracowników, dla potrzeb pracodawcy, pojazdów niebędących własnością pracodawcy – do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za 1 km przebiegu pojazdu – określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra, jeżeli przebieg pojazdu, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, jest udokumentowany przez pracownika w ewidencji przebiegu pojazdu, prowadzonej przez niego według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych,
● diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika – do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem punktu następnego,
● równowartość dodatków dewizowych wypłacanych pracownikom zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich – w części odpowiadającej 75 proc. dodatków,
● świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
● świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych – do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego,
● świadczenie urlopowe wypłacane na podstawie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych – do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego określonej w tej ustawie,
● zapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby,
● środki otrzymywane w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności zawodowej na rehabilitację zawodową, społeczną oraz leczniczą osób niepełnosprawnych, na podstawie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych albo zakładowego funduszu aktywności, z wyłączeniem wynagrodzeń finansowanych ze środków tych funduszy,
● składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku,
● dodatki uzupełniające 80-proc. zasiłek chorobowy wypłacane przez pracodawców – do kwoty nieprzekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100 proc. przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek,
● korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.



UWAGA Nagrody jubileuszowe bez składek
Podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat.

Składki osób współpracujących

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób współpracujących z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy (w 2009 roku 1915,80 zł). Natomiast podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe z uwagi na to, że w przypadku osoby współpracującej jest ono dobrowolne, nie może przekraczać miesięcznie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Jeżeli współpracę rozpoczęto lub zakończono w trakcie miesiąca, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. Za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami lub ich ustanie – gdy trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. W analogiczny sposób ustala się podstawę wymiaru składek w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.
Składki za osobę współpracującą są w całości finansowane przez prowadzącego działalność, który w stosunku do tej osoby jest płatnikiem składek.
UWAGA Składka wypadkowa
Rok składkowy w ubezpieczeniu wypadkowym nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym – obejmuje okres od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego. Zatem obecny trwa od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r.



Ograniczenie podstawy wymiaru

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograniczona w skali roku kalendarzowego. Nie może być ona wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach. W 2009 r. kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi 95 790 zł.
Aby ustalić roczną podstawę wymiaru składek, należy zsumować przychody ze wszystkich tytułów, z których ubezpieczony podlega obowiązkowo lub przystąpił do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Monitorowanie na bieżąco wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe należy do obowiązków płatnika, ale też w niektórych sytuacjach ubezpieczonego.
Gdy ubezpieczony jest zatrudniony przez cały rok tylko u jednego pracodawcy, wówczas to on, na podstawie własnej dokumentacji płacowej, sumuje podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za poszczególne miesiące i w miesiącu, w którym następuje przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek, oblicza i przekazuje składki tylko od tej części podstawy wymiaru, która nie spowoduje przekroczenia kwoty ograniczenia. Gdy natomiast ubezpieczony ma lub miał w ciągu roku kalendarzowego innych płatników składek, na przykład równocześnie jest lub był zatrudniony na podstawie dwóch umów o pracę albo w trakcie roku kalendarzowego zmieniał pracodawcę, to na nim spoczywa obowiązek poinformowania płatników (płatnika) o przekroczeniu górnej rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Wówczas na podstawie pisemnego oświadczenia ubezpieczonego płatnicy zaprzestają opłacania składek. Podkreślić trzeba, że w takiej sytuacji za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe odpowiada tylko ubezpieczony.
PRZYKŁAD: Obliczanie składek na ubezpieczenia za pracownika
Pracownik otrzymał w sierpniu 2009 roku wynagrodzenie w wysokości 2500 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wyniosły:
● na ubezpieczenie emerytalne 488 zł – po 244 zł (2500 x 9,76 proc. = 244 zł) finansuje pracodawca i pracownik,
● na ubezpieczenie rentowe 150 zł (2500 zł x 6 proc. = 150 zł), pracownik finansuje 37,5 zł (tj. 1,5 proc.), a pracodawca 112,5 zł (tj. 4,5 proc.),
● na ubezpieczenie chorobowe 61,25 zł (2500 zł x 2,45 proc.) – składka jest finansowana w całości ze środków pracownika,
● na ubezpieczenie wypadkowe 41,75 zł (2500 zł x 1,67 proc.) – przy założeniu, że taka stawka obowiązuje płatnika (składka jest finansowana w całości ze środków płatnika).
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi:
2500 zł – 342,75 zł = 2157,25 zł; 342,75 zł (244 zł +37,5 zł + 61,25 zł) – to kwota składek finansowanych ze środków ubezpieczonego. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wyniesie: 2157,25 zł x 9 proc. = 194,15 zł.

Ustalanie składki zdrowotnej

Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zarówno pracowników, jak i zleceniobiorców stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie można jednak stosować wyłączeń wynagrodzeń za czas choroby oraz ograniczenia podstawy wymiaru do tzw. rocznej podstawy wymiaru.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne należy pomniejszyć o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez ubezpieczonego niebędącego płatnikiem składek i potrącone z jego środków przez płatnika.
W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne naliczona za pracownika lub zleceniobiorcę jest wyższa od zaliczki na podatek, składka na ubezpieczenie zdrowotne ulega obniżeniu do wysokości zaliczki.
W przypadku osoby współpracującej składka na ubezpieczenie zdrowotne jest naliczana od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS w Monitorze Polskim. Zatem w okresie od marca do grudnia 2009 r. podstawę wymiaru składki stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 2491,57 zł, a składka nie może być niższa niż 224,24 zł (9 proc. x 2491,57 zł).
UWAGA Składka zdrowotna
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Wobec tego nawet gdy współpraca trwała tylko przez część miesiąca, składka na ubezpieczenie zdrowotne nie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu i powinna być naliczona i opłacona od pełnej podstawy wymiaru.



Składka wypadkowa

Składkę na ubezpieczenie wypadkowe finansują płatnicy składek. Jest ona zróżnicowana dla poszczególnych płatników. Jej wysokość zależy od liczby osób podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu oraz rodzaju prowadzonej działalności (patrz tabela).
Stopę procentową składki płatnicy ustalają samodzielnie albo informację o jej wysokości otrzymują z ZUS. ZUS oblicza stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe wyłącznie dla tych płatników, którzy za trzy kolejne lata składali informację ZUS IWA. Oznacza to, że na obowiązujący rok składkowy ZUS ustalił stopę procentową składki tylko dla tych płatników, którzy składali informację za lata 2006–2008.
Podkreślić trzeba, że rok składkowy w ubezpieczeniu wypadkowym nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym – obejmuje okres od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego. Zatem obecny trwa od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. Należy też zapamiętać, że stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązuje w takiej samej wysokości przez cały rok składkowy. Stosowana jest do wyliczania należnych składek za wszystkich zatrudnionych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu, bez względu na tytuł tego ubezpieczenia, m.in. za pracowników, zleceniobiorców.
Z tabeli wynika, że stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe zależy od liczby ubezpieczonych, czyli osób podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu. Liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik składek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w ZUS co najmniej jeden dzień. W liczbie ubezpieczonych należy uwzględniać wszystkich ubezpieczonych, którzy w ciągu danego miesiąca podlegali co najmniej jeden dzień ubezpieczeniu wypadkowemu. Gdy ubezpieczony w ciągu danego miesiąca podlegał u tego samego płatnika ubezpieczeniu wypadkowemu z dwóch tytułów, do liczby ubezpieczonych jest wliczany raz. Jeśli przykładowo Marek P. był od 1 do 10 grudnia 2008 r. zatrudniony na podstawie umowy zlecenia (umowa była wykonywana w siedzibie firmy), a od 15 grudnia 2008 r. został przez tę samą spółkę zatrudniony na podstawie umowy o pracę, to w grudniu powinien być tylko raz uwzględniony w liczbie osób podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu. Liczba ubezpieczonych podlega zaokrągleniu do jedności w górę, jeżeli końcówka jest większa lub równa 0,5, lub w dół, jeśli jest mniejsza od 0,5.
Ustalając liczbę ubezpieczonych, nie bierze się pod uwagę osób, które:
● podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ale nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu, np. zleceniobiorców wykonujących pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności przez płatnika,
● z danego tytułu podlegają tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu,
● nie podlegają ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji ubezpieczeniu zdrowotnemu, np. studentów, którzy nie ukończyli 26 lat, zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia,
● przez cały miesiąc pobierały zasiłek macierzyński, przebywały na urlopie wychowawczym, bezpłatnym, zostały powołane do odbycia zasadniczej służby wojskowej.
W liczbie ubezpieczonych nie uwzględnia się także osób, za które za dany miesiąc rozlicza się składki lub wykazuje świadczenia po ustaniu tytułu do ubezpieczeń (tj. gdy w miesiącu, za który składany jest imienny raport miesięczny za daną osobę, nie podlegała ona ubezpieczeniu wypadkowemu nawet przez jeden dzień).
Odmienne zasady ustalania liczby ubezpieczonych obowiązują, gdy płatnik zgłaszany jest w ZUS w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku. W takiej sytuacji liczbę ubezpieczonych ustala się na podstawie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w ciągu miesiąca, od którego płatnik składek został zgłoszony w ZUS. Zasada ta ma zastosowanie tylko do:
● płatników, którzy są zgłaszani po raz pierwszy w ZUS, przy czym przy ustalaniu liczby ubezpieczonych bierze się pod uwagę miesiąc, w którym podlega ubezpieczeniu wypadkowemu pierwszy ubezpieczony,
● płatników, którzy w poprzednim roku kalendarzowym nie byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, tj. byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia,
● płatników, którzy byli skreśleni z Krajowego Rejestru Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego roku.

UWAGA Stopa procentowa składki wypadkowej
Stopa procentowa składki wypadkowej obowiązuje w takiej samej wysokości przez cały rok składkowy. Należy ją stosować do wyliczenia składek za wszystkich zatrudnionych podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu



Z tabeli wynika, że stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż dziewięciu ubezpieczonych, a także płatników składek niepodlegających wpisowi do rejestru REGON, ustalana jest ryczałtowo i wynosi 50 proc. najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności. W okresie od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla tych płatników wynosi 1,67 proc. (50 proc. x 3,33 proc.).
Płatnik składek, który zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego więcej niż dziewięciu ubezpieczonych, ale nie składał informacji ZUS IWA za trzy kolejne lata, samodzielnie ustala stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe. W tym celu konieczne jest ustalenie grupy działalności. Płatnik należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) ujętego w rejestrze REGON 31 grudnia poprzedniego roku. Natomiast płatnik składek zgłoszony w ZUS w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu, od którego jest zgłoszony w ZUS. Zasada ta ma zastosowanie w przypadku płatników, którzy:
● zgłaszani są po raz pierwszy w ZUS,
● w poprzednim roku kalendarzowym nie byli płatnikami składek na ubezpieczenie wypadkowe, tj. byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia,
● byli skreśleni z Krajowego Rejestru Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego roku.
W celu ustalenia grupy działalności, do której należy płatnik, trzeba, na podstawie zaświadczenia o nadaniu numeru REGON, ustalić rodzaj przeważającej działalności według PKD. Jest to pięcioznakowy kod alfanumeryczny, np. 15.32. Z. Na podstawie dwóch pierwszych cyfr płatnik ustala, do jakiej grupy działalności należy. W okresie do 31 grudnia 2009 r. należy stosować Polską Klasyfikację Działalności wprowadzoną rozporządzeniem Rady Ministrów z 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz.U. nr 33, poz. 289 z późn. zm.), tzw. klasyfikację PKD 2004. Również przedsiębiorcy rozpoczynający od 1 stycznia 2009 r. działalność gospodarczą do końca 2009 roku dostają też z Urzędu Statystycznego kod PKD zgodny z klasyfikacją PKD z 2004 roku.
Każda działalność na podstawie powołanego rozporządzenia jest przyporządkowana do odpowiedniej sekcji, podsekcji, co odpowiada jedno- albo dwuliterowemu kodowi, np. A, CB. Przykładowo płatnik składek, który ma w zaświadczeniu o numerze identyfikacyjnym REGON podany numer 15.32. Z. (produkcja soków z owoców i warzyw), należy do podsekcji DA.
Stopy procentowe dla grup działalności określa załącznik do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków. Na jego podstawie (patrz tabela) należy ustalić właściwą dla danego płatnika stopę procentową składki według grupy działalności. Wysokość stóp procentowych dla poszczególnych grup działalności określona jest w zależności od kategorii ryzyka dla danej grupy.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia podstawy do kwoty 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Wobec tego, jeżeli za ubezpieczonego w związku z osiągnięciem kwoty rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (w 2009 r. – 95 790 zł) nie są już opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w dalszym ciągu należy opłacać za niego składkę na ubezpieczenie wypadkowe. Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest w całości finansowana ze środków płatnika składek.
PRZYKŁAD: Stopa procentowa dla rozpoczynających działalność od 1 stycznia 2009 r.
Spółka z o.o. rozpoczęła działalność od 1 stycznia 2009 r. i od 1 stycznia złożyła zgłoszenie płatnika składek ZUS ZPA. Jednak w styczniu i lutym zatrudniała wyłącznie zleceniobiorców niepodlegających ubezpieczeniu wypadkowemu. Od 1 marca 2009 r. zatrudniła pracowników. Liczbę ubezpieczonych spółka ustaliła na podstawie liczby ubezpieczonych w ciągu miesiąca, od którego stała się płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe za pierwszego ubezpieczonego, tj. na podstawie liczby ubezpieczonych podlegających zgłoszeniu do tego ubezpieczenia w ciągu marca 2009 r.



PRZYKŁAD: Składka wypadkowa dla grupy działalności
Płatnik składek ustalił, że prowadzi działalność zaklasyfikowaną według kodu PKD 2004 do sekcji F – Budownictwo. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (parz tabela na str. 19), dla grupy działalności Budownictwo, oznaczonej kodem PKD F, stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi 2 proc.

Podstawa prawna
● Art. 12, 18, 19, 20 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
● Art. 81, 83 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).
● Art. 27-36 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.).
● Art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm.).
● Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.).
● Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. nr 200, poz. 1692 z późn. zm.).
● Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 16 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. nr 43, poz. 350 z późn. zm.).
● Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 stycznia 2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz.U. nr 33, poz. 289 z późn. zm.).